خەبات عەبدوڵا: عێراق وەكو داگیركەر مامەڵە لەگەڵ هەرێمدا دەكات

نووسەر و ڕوناكبیر خەبات عەبدوڵا ڕایگەیاند لەوەتەی ڕوخانی فاشیزمی بەعسی ئەمە یەكەمین جارە كورد لە هەرێمی كوردستان ڕووی لە كۆڵانێكی داخراوە.

لە میانەی دیمانەیەكی بەشی كوردی ڕادیۆی دەنگی ئەمەریكا دەربارەی پێشهاتەكانی ئێستای كوردستان و عێراق، خەبات عەبدوڵا دەڵێت: " ئەم ئیفلیجبوونە سیاسییەی ئێستای هەرێم هەر بەتەنها پێوەندی بەوی دیكە (عێراق)ەوە نیە، بەڵكو پێوەندییەكی تووندی بە خودی خۆمانەوە هەیە"، ئەو گومان دەكات كە كورد لانی كەم لە باشوردا نەتەوە بێت؛ "بەش بە حاڵی خۆم گومانم هەیە كورد نەتەوە بێت، لانی كەم لە باشور، ئەڵبەتە نەتەوە بە مانای بوونی زمان، خاك، مێژووی هاوبەش نا، بەڵكو نەتەوە بە مانای بوونی خەونی هاوبەش".

ئەو وتیشی: "شكستی ئەمجارەی كورد هەر بەتەنها شكستێكی عەسكەریی نیە، بەڵكو شكستێكی جڤاكییە، شكستی كۆی ئەو پارادایمە سیاسییەیە كە زۆرتر لە نیو سەدەیە لەلایەن دوو مەیلی سیاسییەوە دنە دەدرێت".

دەربارەی داواكانی كورد لە عێراق، خەبات عەبدوڵا پێی وایە "داواكانی كورد سێ پۆلن؛ ئەوانیش داوا ئەرزییەكان، داواكانی داهات و سامان، پاشانیش داواكانی شەریكایەتی لە دەسەڵات و ڕێكخستنی پێوەندی كوردستان بە عێراقەوە." ئەو پێی وایە "سەرەڕای ئەوەی كە عێراق ئامادە نەبووە و نیە داواكانی كورد بسەلمێنێت، سەركردایەتی سیاسی كورد خۆیشی جگە لە داواكانی تایبەت بە پۆست و پارە، هیچی تریان بۆ گەڕاندنەوەی نیوەكەی تری خاكی باشور نەكردووە".

دەربارەی پرسی ڕیفراندۆمیش ناوبراو جەخت لەوە دەكاتەوە كە "سەركرادیەتی سیاسی كورد دەیتوانی لە دەمی نووسینەوەی دەستوردا ڕیفراندۆم بكاتە دەقێكی دەستوری، بەتایبەتیش كە لەو كاتەدا كورد لەوپەڕی هێزی خۆیدا بوو. یان هەوڵی بدایە ڕێكخستنەوەی پێوەندییەكانی لەگەڵ عێراقی دوای بەعسدا لەسەر بنەمای دوو دەوڵەتی كۆنفیدراڵی بووایە".

خەبات عەبدوڵا لەو باوەڕەدایە سەركردایەتی سیاسی كورد بەزۆری زۆردارەكی سیستمی فیدراڵییان بەسەر عێراقدا سەپاند ئەگینا وەكو ئەو ڕایدەگەیەنێت "زۆرینەی عەرەبی عێراق بە سوننە و شیعەوە، بە پێشكەوتوخواز و كۆنەپەرستیانەوە، لایەنگری عێراقێكی یەكگرتوون".

ئەو پێی وایە قەدەری كورد وابووە خاكەكەی كەوتۆتە نێوان سێ گەلەوە كە لە مێژوودا خاوەنی ئیمپراتۆریای جیاجیا بوون، بۆیە "گەلانی سەردەستی كورد هەمیشە لە خەونی پێكەوەنانی ئیمپراتۆریادان نەك دابەشكردنەوەی دەسەڵات".

ناوبراو لە پرسی پابەندبوون بە دەستورەوە دەڵێت: "پابەندبوون بە دەستورەوە درۆیەكی یەكجار گەورەیە". ئەو لەو باوەڕەدایە "دەستور لەسەر دەستی خودی ئەو نوخبەیەی ئێستا دەسەڵاتداری عێراقن، كرایە كۆمەڵێك كاغەزی بێ نرخ. ئەوەی ئێستا عێراق بەڕێوەدەبات دەستور نیە، مەرجەعی شیعییە، ئەوەی لە عێراق كاری پێ دەكرێت دیموكراسی نیە، بەڵكو حوكمی فەتوایە".

ئەو بەردەوام دەبێت و دەڵێت: "ئێمە لە عێراق ڕووبەڕوو لەبەردەم مۆدێلێكی زۆر مەترسیداری دەوڵەتداریداین ، مۆدێلێك كە پێویستە هەموومان لێی بترسین، ئەگەر دەوڵەتی بەعسی مۆدێلی سەپاندنی حوكمی كەمینە بووبێت بەسەر زۆرینەدا، ئەوا مۆدێلی دەوڵەتی شیعی مۆدێلی سەپاندنی حوكمی زۆرینەیە بەسەر كەمینەدا. ئەو زۆرینەیەی كە تەنها وەكو زۆرینە و كەمینە لە دیموكراتی حاڵی بووە".

خەبات عەبدوڵا پێی وایە كە عێراق لە غیابی (دەوڵەت)دا دەژی. "عێراق لە پاش ڕوخانی فاشیزمی بەعسییەوە لە غیابی دەوڵەتدا دەژی، لەخۆڕا نیە ئینتیمای تاكی عێراقی بەردەوام ڕوو لەو ڕووبەرانەیە كە دەكەونە دەرەوەی دەوڵەتەوە؛ گروپی تائیفی، خێڵ، ...هتد. لە باتی هەوڵی چڕكردنەوەی دەسەڵات له ‌دەستی تاكەكەس و تاكە گروپ و تاكە سەنتەرێكدا، دەبێت هەوڵی دیسێنترالیزەكردنی دەسەڵات بدرێت. بێ‌ دیسێنترالیزەكردنی  دەسەڵات و دابەشكردنی عێراق، هیچ حكومەتێك ناتوانێت حكومەتێكی جێگیر و لەڕووی نوێنەرایەتیەوە نوێنەری هەموو گەلانی عێراق بێت".

دەربارەی پێكهاتەی حكومەتی هەرێمی كوردستان و درێژەدان بە كارەكانی سەرەڕای كەڵەكەبوونی قەیرانی جیاجیا، ناوبراو پێی وایە ئەوەی لە هەرێم بەناوی حكومەتەوە دەگوزەرێت، دەسەڵاتێكی سیاسییە كە درێژكراوەی شەرعیەتیێكی شۆڕشگێڕانەیە، حكومەتی هەرێم لەڕاستیدا حكومەتی چەند خێڵێكی سیاسی هەرێمی كوردستانە. "بێ دەستبەرداربوون لە شەرعییەتی شۆڕشگێڕانە مەحاڵە باس لە ڕیفۆرمێكی ڕیشەیی و كۆمەڵگەیەكی مەدەنی و تەنانەت باس لە دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستانیش بكرێت".

خەبات عەبدوڵا لە درێژەی قسەكانیدا جەخت لەوە دەكاتەوە كە سەركردایەتی سیاسی كورد لەڕووی سۆزەوە لە پێوەندی خۆی و ئەمەریكا دەڕوانێت، كورد مافی خۆیەتی ڕەخنەی لە ئەمەریكا هەبێت بەتایبەتیش لە چاوپۆشینی گرتنەوەی كەركوك لەلایەن میلیشیا شیعەكانەوە، بەڵام ئەمەریكا نە داوای لە كورد كردووە ڕیفراندۆم بكات، نە بەڵێنی پشتگیریكردنی كارێكی لەو جۆرەی بە كورد داوە، بەپێچەوانەوە ئەمەریكا نەیشاردۆتەوە كە دژی ڕیفراندۆمە لە ئێستادا و ئەمەریكا خودی خۆی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتیش پاش ئامادەیی ڕوسەكان لە سوریادا توشی شپرزەییەكی گەورە هاتوون.

لەمەڕ ئایندەی كوردستان و ناوچەكە دەڵێت: "خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لە ئاشوبێكی گەورەدایە، عێراق و كوردستان چەقی ئاشوبەكەن. پێ دەچێت شەڕی دنیای سوننە و دنیای شیعە كە خۆی لە سعودیە و ئێراندا دەبینێتەوە، شەڕی ئایندەی نزیكی ناوچەكە بێت. ئەڵبەتە وەكو جەنگە كلاسیكییەكانی نێوان دوو دەوڵەت نا، بەڵكو لەڕێی كاراكتەرە لۆكاڵییەكانەوە، وەكو ئەوەی ساڵانێكە لە سوریا بەڕێوەدەچێت. بۆیە كوردستان لەڕووی ستراتیژییەوە هەر بە بەهێزی دەمێنێتەوە".

لە وەڵامی پرسیاری ئەوەی كە ئاخۆ ئایندەی گفتوگۆی نێوان هەرێم و بەغدا لەم قۆناغەدا چی لێ چاوەڕێ دەكرێت، خەبات عەبدوڵا دەڵێت: "لە دۆخی ئێستادا هیچ گفتوگۆیەك سەركەوتوو نابێت، لەبەرئەوەی عێراق وەكو داگیركەر مامەڵە لەگەڵ هەرێمدا دەكات و هەرێمێش وەكو كاراكتەرێكی دۆڕاو. هەرێم لە ناوخۆدا پارچە پارچە بووە و خاوەنی گوتارێكی یەكگرتوو نیە".

ئەو پێی وایە "تا هەڵبژاردنەكانی چەند مانگی داهاتووی عێراق و كوردستان هیچ گۆڕانكارییەكی گەورە لە ڕەوشەكە ڕوو نادات، بۆیە پێدەچێت بارودۆخەكە تا ڕادەیەكی زۆر بە هەڵواسراوی بمێنێتەوە".

تێبینی/
ئەم چاوپێكەوتنە لەدەنگی ئەمریكا ئەنجام دراوە و داڕێژراوەتەوە





PM:02:30:19/11/2017