رۆشنبیر توانا ئه‌مین گفتوگۆیه‌کی کورتی هاوڕێیانه‌ی له‌رێگای فه‌یسبووکه‌وه له‌گه‌ڵ رۆشنبیر به‌ختیار عه‌لی سازکردووه له‌سه‌ر چوونی گه‌نجان بۆ به‌ره‌کانی شه‌ڕ دژی چه‌کدارانی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی له عێراق و شام ناسراو به (داعش) به سووپاسه‌وه بۆ هه‌ردوو به‌ڕیز، سپی میدیا له ئه‌کاونتی توانا ئه‌مینی وه‌رگرت و بڵاویکرده‌وه"
لەبارەی شەڕڪردن لەگەڵ داعش
دەمەتەقێیەڪ لەگەڵ بــەخــتــیــــار عــلـی
تــوانــا ئـەمـیــن: ئێستا ڪۆمەڵێ گەنجی ئێمە لە ناویاندا ھاوڕێی نزیڪی خۆم ھەیە، ڪە خوێندڪار و پیشەگەر و ڪاسب و بە گشتی خەڵڪی سڤیلن، خۆیان ئامادە ڪردووە -ڕەنگە ڪاتی خوێندنەوەی ئەم گفتۆگۆیە لەوێ بن- ڪە بچن بۆ بەرەڪانی پێشەوەی جەنگ لەگەڵ (داعش).. جارێڪ وەڪ ڕوناڪبیرێڪ و جارێڪ وەڪ ھەڵوێستی ئینسانیی خۆتان؛ ئەم بارە چۆن ھەڵدەسەنگێنن..؟ ئایا ئەو ڪوڕانە ھەڵە دەڪەن..؟! لە ئێستادا بەرگری ڪردن لە خاڪ و شەڕی ئەو بەربەریییە ترسناڪانە ھەڵەیە..؟!! ئەی بە دیوێڪی تردا؛ حەیف نییە دیسان گەنجی ئێمە بڪوژرێت لە پێناو بەردەوامیی و لە لوتکە مانەوەی دەسەڵاتی ئەو سەرکردانەدا؛ کە سیستمە سیاسیەکەیان وەڪ بیست و چوار ساڵی پێشوو؛ نوقمی نێو ناعەدالەتی ڪۆمەڵایەتیی و فەسادی ئابوریی و سوڵتانگەریی و خۆشگوزەرانی خۆیان و ڪوڕەڪانیانە..؟!! تۆ ئەم پارادۆڪسی چوون و نەچوونە چۆن لێڪدەدیتەوە..؟
بەختیار علی: توانا گیان... من پێم وایە لە بەرامبەر ئەمجۆرە گروپانەدا مرۆڤ ناتوانێت قسە لە سوود و قازانج بڪات. لێرەدا هەموو تاڪێڪ بۆ ڕزگارڪردنی ژیانی خۆی ئیشدەڪات. وەڪ چۆن لەسەردەمی نازییەتدا جوولەڪەیەڪ ئەوپەڕی بیتوانیایە ژیانی خۆی لە گرتن و دەستبەسەری لە ئاوشفیتز و هۆلۆڪۆست قوتاربڪات... چەمڪی بەرگری «مقاوەمەت» لەم دۆخانەدا بەرگرییە لە «ژیانی ڕووت»... بە بڕوای من دووجۆر لە بەرگریڪردن هەیە، یەڪێڪیان بەرگری ئینسانە لە ئایدۆلۆژیایەڪ، لە جیهانبینییەڪ، ڪە بەرەو بەرگری دەبات لە «دین» لە «شوناس» لە «خاڪ»، لەگەڵ بەرگریڪردن لە «ژیانی ڕووت»، لە «خۆت» دەمێڪ دەبیتە بوونەوەرێڪی زیندووی ڕووت و ژیانت دەڪەوێتە بەر مەترسییەڪی ڕاستەوخۆوەوە. تێزەڪەی من ئەوەیە ڪە فاشیزم بریتییە لە گەمارۆدانی ئەویدی تا ئەو ئاستەی نەتوانێت لە ژیانی رووتی خۆی زیاتر بەرگری لە هیچ بڪات. فاشیزم ڪورتڪردنەوەی ئینسانە بۆ «زیندەوەر»ێڪ... واتە بەلاوەنانێتی وەڪ «سوبێڪت» و وەڪ ڪەسێڪی «مافدار» و ڪورتڪردنەوەیەتی بۆ «زیندووییەڪ»، واتە مەخلوقێڪ هیچ ماف و نرخ و شوناسێڪی نییە بیپارێزێت. لە خۆرهەڵاتدا بە گشتی، مرۆڤ بۆ مرۆڤ وەڪ مرۆڤ نییە، بەڵڪو تەنیا زیندەورێڪە و هیچی دی. گەر سەیری فەیسوڪی عەرەبەڪان بڪەیت، بە هەزاران ڕستە دەخوێنیتەوە دەربارەی ئەوەی «ڪورد مرۆڤ نین» «ڪورد ئاژەڵی ڪێوین» «شیعە ئادەمیزاد نین» «سوننە حەیواناتن»، گەر فەیسبوڪی ڪوردەڪانیش بگەڕێیت بەر هەزاران گوزارشت و ڕستەی لەوجۆرە دەڪەویت. بۆ ئەوەی ماشێنێڪی فاشیستیمان هەبێت، دەبێت مرۆڤێڪمان هەبێت ئەویدی وەڪ «ئاژەڵ» تەماشابڪات. لە خۆرهەڵات ئەو هێڵەی شوناسێڪ لە شوناسێڪ جیادەڪاتەوە، وەڪ ئەو هێڵەی لێهاتووە ڪە «مرۆڤ» لە «ئاژەڵ» جیادەڪاتەوە، واتە ئەو مێژووەی مرۆڤ هەیەتی بۆ خۆ جیاڪردنەوە لە ئاژەڵ، لێرەدا دووبارە زیندوودەبێتەوە، لە مێژوودا، لە پەیوەندی مرۆڤ بە مرۆڤدا دووبارەدەڪرێتەوە. ئەوی بەرامبەرمان «مرۆڤ» نییە، بەڵڪو «زیندوییەڪە» «گیاندارێڪە» ڪە دەشێت هەر بەهانەیەڪی بچوڪ بەس بێت، ببێتە هۆی ڪوشتن و سوڪایەتی پێڪردنی. لەم ئاستەشدایە فەیلەسوفێڪی وەڪ ئاگامبن دەبێتە فەیلەسوفێڪی گرنگ بۆ ئێمە. ئەوەی لەم گۆڕەدا شوناسی هەیە ماشێنە فاشیستییەڪانن، واتە ئەو مەڪینە جەنگاوەرانەی ڪە بە ناوی نەتەوە و شوناس و مەزهەبەوە بەرامبەر یەڪ دەوەستن، ئیتر مرۆڤی ئاسایی تەنیا زیندەگییەڪی ڕووتە ڪە یان ئیشڪەری ماشێنەڪەیە یاخود خۆراڪی ماشێنەڪەیە. لێرەدا بۆ مرۆڤەڪان لۆژیڪی «مانەوەی ڕووت» ئیشدەڪات. مرۆڤ گەر هوشیار نەبێت و بە ناوی ماشێنەڪەوە بچێتە جەنگەوە، بە ناوی شیعە یان سوننە یان عەرەب یان تورڪمان یان ڪورد، دەبێتە بەشێڪ لەو ئامێرە فاشیستییە گەورانەی لێرەدا لە شەڕدان. بەڵام دەمێڪ ڪە تێگەیشت، دەزانێت بۆ ئەو وەڪ تاڪ تەنیا شتێڪ دەتوانێت شەڕی بۆ بڪات «ژیانی خۆیەتی»... ژیانێڪ ڪە بەدبەختانە، بۆتە قوربانی ئەو قاڵبە دینی یان نەتەوەییەی تێیدا لەدایڪبووە، ڪە بەردەوام دەیهاڕێت و وردیدەڪات و دەیگۆڕێ بۆ ڪەرەستەی جەنگ. ژیانی رووت بەپێی ئاگامبن واتە بوونەوەری بێ ماف، لە خۆرهەڵاتیشدا، و بەو مۆراڵە فاشیستییەی سەدەیەڪە گەورەدەبێت، هەموو ئەوانی دی، هەموو ئەوانەی وەڪ من نین، مرۆڤی بێ مافن، یان لە ڕاستیدا مرۆڤ نین و ژیانی ڕووتن. ئەم جەنگە گەرچی بە چەڪی سەدەی بیست و یەڪ دەڪرێت، بەڵام جەنگێڪی دڕندانەی سەرەتاییە، ئەوەی تێیدا سەرڪەوت دەبێتە پادشای جەنگەڵ و ئەوەی شڪا دەبێت بە ئاژەڵ. لە دوا وێستگەی شەڕی نێوان ماشێنە فاشیستییەڪاندا، شەڕ لەوە دەردەچێت وەڪ شەڕی بیروڕا و ئایدۆلۆژیا بێت، بەڵڪو دەبێتە شەڕی هەندێڪ زیندەوەر ڪە تەنیا بۆ مانەوە دەجەنگن. لێرەدا مرۆڤ گەر نەزانێت ئەم جەنگە چ جۆرە جەنگێڪە، هەر هەڵوێستێڪ وەربگرێت لە نیگا و ڕوانگەی یەڪێڪ لە ماشێنەڪانەوە وەریدەگرێت، بە بڕوای من سیستمەڪە وا ئیشدەڪات ڪە هەمووان لە جەنگەوە بئاڵێن، فاشیزم بەجۆرێڪ لە جۆرەڪان هونەری ئاڵاندنی ئینسانە لە شەڕەوە، شەڕی سیاسی و نەتەوەیی و مەزهەبی. نزیڪی پەنجا ساڵیشە مرۆڤی خۆرهەڵاتی بەردەوام لەم جەنگە گەورانەوە دەئاڵێنرێت و بەردەوام واعیزە ئایدۆلۆژییەڪان شەرعییەت بەم جەنگە ترسناڪ و بێهودانە دەبەخشن، جوانی دەڪەن، بەهانەی سیاسی و ناسیونالیستی و مەزهەبی بۆ دەدۆزنەوە و وا دەیڕازێننەوە، تا جەنگاوەرەڪان خۆیان بە پێی خۆیان و بەو پەڕی حەماسەوە بەشداربن. ڕەنگە مرۆڤ زۆرجار ناچار بێت ئەم جەنگە بڪات، ڪە وادەڵێم بیر لە گەنجێڪ دەڪەمەوە ڪە ئێستا لە بەغداد ناچارە چەڪ هەڵبگرێت تا نەهێڵێت وەڪ ئاژەڵ سەری ببڕن. جەنگاوەری ئیمان و جەنگاوەری ژیان دوو شتی جیاوازن، وە ڕەنگە تاڪە جیاوازییەڪی ڕاستەقینە و رادیڪال و قووڵیش بێت ڪە ئێستا بوونی هەبێت. مرۆڤ دەبێت هەمیشە لە خۆی بپرسێت چ جۆرە جەنگاوەرێڪە؟ مرۆڤ دەبێت بزانێت جەنگ بەس بۆئەوە دەڪات نەگاتە دۆخی ئاژەڵێڪی دۆڕاو و سەربڕدراو... بە بڕوای من دەبێت لە دەرەوەی هەر وەهمێڪی ئایدۆلۆژیی و نەتەوەیی و دینی ئەو شەڕە بڪات، لەدەرەوەی هەر مۆتیڤێڪ خزمەت بە ماشێنە فاشیستییەڪان بڪات. بەوەشدا لە خۆرهەڵاتدا هێزی سیاسی جیاواز و مرۆڤدۆست بوونیان نییە، هێزێڪ شوناسی داخراوی نەبێت، ئامێرێڪی دینی یان مەزهەبی یان نەتەوەیی نەبێت، هەر بەو مانایەش جەنگاوەری ژیان هەمیشە جەنگاوەرێڪی تەنیایە... ڕەنگە ئەمجۆرانە لە جەنگاوەر ڪەم بن، بەڵام لەگەڵ ڪەمبوونیشیاندا تەنیا ئاماژەن بۆ ئەوەی ڪە ماشێنە فاشیستییەڪان ناتوانن سەرتاسەریی و بێ ڪەلێن بن، ناتوانن هەموومان بخۆن، هەموومان بڪەنە سوبێڪتی فاشیستی ڕامڪراو...
* تێبینی: ئەمە تەنیا وەڪ دەمەتەقێیەڪی هاوڕێیانە، تایبەت بەم پەیجە ئەنجام دراوە
توانا