ئەركی میدیا لە ناساندنی پرۆسەكانی جینۆسایدو كۆمەڵكوژیەكان

د.یەحیا عومەر رێشاوی

میدیا ئەركی جۆراجۆر لە ئەستۆ دەگرێت، لەوانە ئەركی هۆشیاركردنەوە و گواستنەوەی رووداوەكان و ناساندنی كەیسە جۆراوجۆرەكان، ئەوە میدیایە ئێمە دەگوازێتەوە بۆ نێو جەرگەی رووداوەكان و هەر میدیاشە دەتوانێت بە پرسە سیاسیی و كۆمەڵایەتیی و ئاینیی و رۆشنبیرییەكان و سەرجەم پرسەكانی دیكەی پەیوەست بە ژیانی مرۆڤەوە ئاشنامان بكات، لە سەرەتای پەیدابوونی ئامرازەكانی میدیا و گەشەی بەردەوامی، تا ئەم سەردەمە، بەردەوام ئامرازەكانی میدیا (توانیویانە – ویستویانە) ئەم ئەركانە لە ئەستۆ بگرن و كاریگەریی گەورە لەسەر كۆمەڵگە دروست بكەن. 
یەكێك لەو بابەت و پرسە گرنگانەی كە میدیا دەتوانێـت رۆڵێكی گرنگی تێدا ببینێت و ببێتە پردێكی بەهێز بۆ ئاشناكردنی جەماوەر بە رووداوەكان، بابەت و پرسی جینۆساید و كۆمەڵكوژیەكانە، لە جەنگە جیهانییەكان وپرۆسەكانی پاكتاوكردنی نەتەوەیی و ئاینیی و رەگەزیدا، هەمیشە میدیا رۆڵی لە پەردەلادان لەسەر راستیەكان هەبووە و بەردەوام توانیویەتی ببێتە پاڵپشتێكی بەهێز بۆ تۆمەتباركردنی تاوانباران و خستنە رووی بەڵگەی تۆمەتباركردنیان بۆ بەردەم دادگاكان. لە ئەڵمانیا، لە رواندا، لە یوگۆسلافیانی جاران، لە چین، لە سوریا و لە عێراق، لە زۆربەی ئەو وڵاتانەی بە ئاگری ستەم و جەنگ سوتاون و جینۆساید و قركردن و تاوانی كۆمەڵكوژیان تێدا ئەنجامدراوە.
دیارە گەلی كورد بە درێژایی مێژووی، بەردەوام دووچاری ستەم و زۆرداری بووە و وڵاتانی داگیركاری هەمیشە هەوڵی لەناوبردن و تواندنەوە و سرینەوەیان داوە، دەسەڵاتە ستەمكار و دیكتاتۆرە یەك لە دوای یەكەكان لە پێناو سرینەوەی ناو و ناسنامەی كورد، هەموو جۆرە ئامرازەكانی چەوساندنەوە و داپڵۆسین و زۆرداریان بەكارهێناوە، تا كار گەشتە پرۆسەكانی كۆمەڵكوژیی و جینۆساید و تاوانە قێزەونەكانی بەناو ئەنفال و كیمیاباران، كە تا ئێستەش ئاسەوارەكانی هەرماوەو برینەكان سارێژ نەبوونەتەوە.
لەم نێوەندەدا ئەركێكی هەستیار و گرنگ (كەوتۆتە – دەكەوێتە) سەر ئەستۆی میدیا لە ناساندنی ئەو ستەم و زۆرداریی و ناهەقیەی بەدرێژایی مێژوو بەرامبەر گەلی كورد كراوە، رەنگە یەكێك لە فاكتەرەكانی كەمی زانیاریی ناوەندە نێودەوڵەتی و رێكخراوە جیهانیەكان و گەلانی دونیا بۆ مەزڵومیەتی گەلی كورد و ئەو ستەمە گەورەیەی بەرامبەری كراوە بۆ كەم ئیمكانیاتی و لاوازی میدیای كوردیی بگەرێتەوە لەو سەردەمانەدا كە ئەم تاوانانەی تێدا ئەنجامدراوە، ئەو سەردەمانە كورد نە خاوەنی كیان و نیمچە دەسەڵاتێك بوو، نە میدیاییەكی كاریگەریی لەبەردەستدا بوو، نە میدیا جیهانیەكانیش – بەهۆی بەرژوەندیەكانیانەوە - بوونە بڵندگۆیەك بۆ دەرخستنی راستییەكان و پەردەلادان لەسەر ئەو ستەمە مەترسیدارانە، هەربۆیە جگە لە كارەساتی كیمیابارانی هەڵەبجە، هیچكام لەو تاوانانە نەبوونە كەیسی جیهانیی و میدیا جیهانیەكان بە پێی پێویست شرۆڤەیان نەكرد و تیشكیان نەخستە سەر، رەنگە یەكێك لەو فاكتەرانەی كە بوویە هۆی ئەوەی كارەسات و ستەمی كیمیابارانكردنی شاری هەڵەبجە – لەگەڵ ئەوەی ژمارەی قوربانیەكانی بە بەراوورد بە پرۆسەی بەناو ئەنفال كەمتر بوو - گەورەتر دەركەوێت و تیشكی زیاتری بخرێتە سەر، حزووری میدیایی وڵاتی ئێران و ئەو چەند رۆژنامەنووسە بێت كە توانیان تاوانەكە بە جیهان بناسێنن و بە زوومی كامێراكانیان رایەكی جیهانیان لەسەر تاوانەكە دروستكرد، بەڵام بەداخەوە ئەم حزوورە میدیاییە لە تاوانی بەناو ئەنفالدا بەو شێوەیە نەبوو !
كورد وتەنی (نەچووە بچێ)، ئێستەش هەل و فرسەتی بەردەم ناساندنی ئەو تاوانانە بە جیهان هەر ماوە و دەسەڵاتی سیاسی و میدیای كوردیی دەتوانن ئەم تاوانانە بە جیهان و گەلانی دونیا بناسێنن، بگرە بەو نەوەیەی كە لە دوای راپەرینەوە دروست بووە و زانیارییەكانی سەبارەت بەم تاوان و ستەم و كۆمەڵكوژیانە سنووردارە، دەكرێت بۆ ئەم ئامانجە گەورە ئەم چەند كارە بكرێت :
-تەرخانكردنی بوودجەیەكی باش بۆ بەرهەمهێنای چەند فلیمێكی سینەمایی و چەند فلیمێكی دیكۆمێنتاریی بە زمانەكانی عەرەبی و توركی و فارسی و ئینگلیزی و بە بەشداریپێكردنی دەرهێنەر و هونەرمەندە بەناوبانگە جیهانییەكان.
-ئەنجامدانی هەڵمەتێكی نیشتیمانیی میدیایی بۆ ئاشناكردن و ناساندنی ئەم تاوانانە بە گەنجان و نەوەی نوێ، لە رێگەی خوێندنگە و زانكۆ و رێكخراوەكان. 
-ناردنی چەند شاندێكی میدیایی بۆ ئەو وڵاتانەی كۆمەڵكوژی و تاوانی هاوشێوەی تێدا ئەنجامدراوە و سوود وەرگرتن لە ئەزموونیان لە ناساندنی ئەو تاوانانە بە جیهان. 
-راسپاردنی زانكۆ و ناوەندەكانی توێژینەوە لە هەرێمی كوردستان، بە سازدانی كۆنفراسی زانستیی نێودەوڵەتیی تایبەت بەم پرسە گرنگانە. 
-تەرخانكردنی بوودجەیەكی گونجاو بۆ دانانی سایتێكی تایبەت بە پرسەكانی بەناو ئەنفال و كۆمەڵكوژیەكانی كورد، بە زمانە زیندووەكانی جیهان و بە سوود وەرگرتن لە سوشیالمیدیا و تۆرە  كۆمەڵایەتیەكان بۆ ناساندنی ئەم تاوانانە.
- وەرگێرانی ئەو پەرتووك و گۆڤارانەی كە ئەم چەند ساڵە بە زمانی كوردی دەرچوون و تایبەت بوون بە كارەساتی بەناو ئەنفال و هەڵەبجە و تاوانەكانی دیكە كە دەرهەق بە گەلی كورد ئەنجامدراون، بۆ ئەو زمانە جیهانیانە


16/04/2019



وتارەکانی تری نوسەر