زمان هەر تەنها ئامرازێك نیە بۆ پەیوەندی لە نێوان مرۆڤـەكان بەڵكو ئامرازێكیشە بۆ گەشەی عەقڵ , بییر/ فكروە فراوان بوونی ڕوانگە , ئاسۆوە وێناكردنەكانی /تصوراتی عەقڵ وفكرو خەیاڵ لەگەڵ توانای بینین و ناسینی جیهان بینینەكان و وەجوانیەكان بە دیزاینی فكرو عەقڵ وكەرەسەی ووشە , كە هەموو ئەمانەش لە ئەنجاما ئەبنە پێكهاتەی كەسایەتی وفەرهەنگی / پقافەی تاك , گروپ وەنەتەوە .
نمونەی سادە بۆ ئەم دەربڕینەمان , گەشەی عەقڵ و سلوك / سلوكی منالەكە هەر یەكێ لە ئیمە ئەزمونی ئەمەی هەیە وەبینیویەتی كە چۆن مناڵ لە گەڵ فێر بوونی وشەی زیاترو گەشەی زمانا نەك هەر عەقڵ و سلوكیشی گەشە ئەكات بەڵكو پێوەریشە بۆ ئاستی توانا ,هەڵسوكەوت وە كەسایەتی كەسەكان , وەهەروها جیاوازی و ئاستی تەندروست بوون و نقوستان بوون /مەنگۆل ,كە  لە رووی زانستیەوە مەنگۆل بوون لە زمانا هاوڕایە لە گەڵ مەنگۆل بوون لە گەشەی عەقڵ وفكر وەرهەر بڕیارو دەڕبڕینێكیش لە عەقڵی مەنگۆلەوە دەربچی هەر ئەبێ مەنگۆل بێ وەك ئەم حاڵەی ئیستا دژی زمانی كوردی .
بەڵگە بۆ لاوازی هەم زمان هەم بەكارهێنەری زمان بوون , تواناوەئەندازەی فراوانی بەكار هێنانی ووشەیە , لەم ڕوانگەوە ئەگەر بەوردی ئەماشای كۆی گوتاری بەناو ئەفەندیەكانی میلیشیا بكەین ناگاتە 200 ووشەی سواو كە ڕۆژانە چەندین جار بەكاری دەهێنن ودەهێننەوە تاوای لێ هاتوە زۆری خەڵك تاقەتی بینین و بیستنی ڕاگەیاندنی كوردی نەمێنی لەم بەشەی باشوور وە لەبری روو ئەكەنە ڕاگەیاندنە عەرەبی وفارسی و توركێكانە هەر لە هەواڵ و دراماوە تا ئەگاتە مۆسیقا . ئەگەر ڕەوش ئاوا بەردەوام بێ لە داهاتویەكی نەچەندان دوورا زمانێكی تر ئەبێتە زمانی یەكەم و زمانی كوردیش وەك زمانێكی بێ بایەخ و سوك ئەبێتە زمانی دووەم وەتەنها لەناو سنوری ماڵ و هەندێ بازاڕی دیاری كراو و سنووردارا بەكار دێ .
لە ساڵانی 90 كان كەلەدەرەوە لە زانكۆ بووم لە دانیشنێكا باسی زمانی نەتەوە وەڵات كرا كە چۆن لە ژێر بەردەی وەناوی وڵاتا لە زۆر شوێنی دنیا زمانی نەتەوەكانی تر پەراوێز ئەكرێ , خوێندكارێكی ئەفریقی خەڵكی كامیرۆن باسی زمانی فەرەنسی ئەكرد وەك زمانی یەكەمی وڵات لە بری زمانی نەتەوەیی خۆیان لەگەڵ گرفتەكانی , خوێندكارێكی ئیرانیش كە لەوی ئامادە بوو بەتوندی لایەن گری ئەمە بوو كە زمانێكی ناسراو ببێتە زمانی زۆری وەڵاتان  وەك كامیرۆن منیش ووتم كەوا تە زمانی فەرەنسی یان ئینگلیزی بكەنە زمانی هەموو ئیران پەسندی نە ئەكرد بەڵام لای ئاسایی وباش بوو نەتەوەكانی تر زمانی خۆیان پشت گوێ بخەن وزمانی فارسی بەكار بێنن وەك ئەوەی كە ئیستا حكومەتی هەرێم خەریكە ....
زمان وەزانستی زمانەوانی پەیوەندی ڕاستەوخۆی هەیە بە پەروەردەكردن شكۆی روح , فەرهەنگ , هونەر وە گەشەی  هەستی جوانی هەرتاك و نەتەوەیەك ,هەتا گەورەیی و ێژەوانی / ادبیاتی هەر نەتەوەیەك پەیوەندی بەدەوڵەمەندی زمانەوە هەیە لە ووشەدا لەگەڵ تەكنیكی بەكارهێنانی زمان . لەسەر ئاستی مامڵەی كۆمەڵایەتی , سیاسی , دیبلۆماسی وەهەروها هەموو بەشە زانستیەكان وبازرگانیش زمان بە هەموو رەهەندەكانیەوە /بەشەكانیەوە ڕۆڵی بناغەیی ئەبینێ ,واتە زمان سەرچاوەی بوون و ژیانی ماددی و معنەویە هەم لەسەر ئاستی تاك هەم لەسەر ئاستی نەتەوە .
بۆ ئیمەی كورد , وەك هەر مرۆڤێك وە وەك هەر نەتەوەیك جگە لەم گرینگیانەی كە لە سەرەوە باس كرا لە سەر ڕۆڵی ژیانی زمان, لای هەموان باش روونە كە دوژمنانی نەتەوەی كورد بۆ دژایەتی هەر بزاف و قەوارەیەكی كوردی وەلە پێش هەر شتێ بە هەموو سیاسەتێك وشێوەیەكی شەیتانی ونامرۆڤانە زمانی ئیمە یان كردوەتە ئامانج وەهەمیشە زمانی ئیمە كەوتوتە بەر پەلامارو هێڕش تا لاوازی بكەن ولەناوی بەرن بۆیە زمانی ئیمە هەمیشە بەفەرمی لەسەر دەستی داگیركەران و دوژمنان لە باش ترین حاڵا پەراوێز خراوە ئەگەر نایاساغ كراو بووە لە هەموو بوارەكانی ژیانا .
ڕۆژێك ئەمە خەونی هەموو دڵسۆزان و خەم خۆرانی نەتەوە و وڵات بوو كە لە شوێنی دەسەڵاتی كوردی دروست ببێ بۆ ئەوەی یەكەم كارو گرنگی بایەخ  دان بێ بە زمانی  كوردی لەڕێگەی دامەزراندنی چە ندان دامە زراوە ومەڵبەند لە سەر ئاستی جیاواز بۆ توێژینەوە و زیندوكردنەوە و گەشەپێ دانی زمان و وێژەوانی وهونەری كوردی كەبە بەلای هەرە كەمی ئەبوو دەمێك بووایە هەر لە كاتی دروست بوونی یەكەم كابینەی بەناو حكومەتی كوردی لە ساڵی 1992 دامەزراوەیەكی نشتیمانی بەناوی شورای زمان دامەزرابایە .
بەڵام ئەمە كە هیچ , هیچ نەكراوە ئیستا ئەقەندیە نەخوێنەوارەكانی میلیشیا لە ڕێگەی دەزگای گووماناوی بەناوی حكومەتی هەرێم بەفەرمی یاساو ڕێنمایی دەرئەكەن بۆ پەراوێز خستنی زمانی كوردی بەوەی كە تاقی كردنەوە لە زمانی كوردیا ئارەزو مەندانە بێ / اختیاری  بێ واتە هیچ گرنگیەكی نیە یخوێنرێ یا نەخوێنرێ هەروەك زمانێیكی بیانی دوورو بێ بایەخ .بەم یاساو ڕێنماییانەی بەناو حكومەتی هەرێم دژی زمانی ناسنامەی نەتەوەییمان هیچی كەم تر نیە لە دژایەتی دوژمنانی كود دژی زمان و بوونی كورد ئەگەر زۆر زیاتریش نەبێ , واتە ئیمە تا دەسەڵات وحكومەتی وانا بەرپرسمان هەبێ پێویستیمان بە دوژمن نیە بۆیە یە دڵنیایی ئیستا دوژمنان تەواو ئاسودەن بەم كارەی بە ناو حكومەت ودەسەلاتی كوردی دَژی زمانی كوردی.
گاڵتە جاڕی ئەم یاساو ڕێنماییانە دژی زمانی نەتەوەییمان لە ئیستادایە كە شەو ڕۆژ باسی جاڕدانی دەوڵەتی كوردی ئەكەن , ئەبێ نەزانن كە زمانی كۆِڵەكەی دەوڵەتی نەتەوەیە ئیتر چۆن ئەم كۆڵەكە ئەبڕنەوە كە ئەیانەوەی لەسەری بوەستن؟
ساڵەهایەكە كە لەم وڵاتە ژێرخانی ئابوری , كۆمەڵایەتی وەبەهاكانی انسان وهەموو كەلەپوری نشتیمانی و نەتەوەیی ئاڵان , وێران وەتێرۆر ئەكرێ تەنها شتێ كە مابوو ئەم زمانە خۆڕسك و بێ خاوەنەیە كە خەڵك ڕۆژانە یتوانن بەكاری بێنن لە ڕێگەیەوە لە یەكتر تێبگەن , كەئەمیش ئەمەنەی كەماوە وهەیە واخەریكە بە یاسا و ڕێنمایەكانی ئەفەندیەكانی میلیشیا وێران وتێروەر ئەكرێ , بۆیە پێویستە هەموان وەهەر چی زووترە بەڕاتسی ودڵسۆزانە بێنە دەنگ تا چیتر زمانی شیرینی كوردیمان وێران نەبێ وهەوڵ بەن تیرۆر كردنی زمانی كوردی ڕاگرن .