رۆشنبیری یەکەم لە دەسەڵاتی عیراق عادل عەبدولمەهدی لە بەڕێوەبردنی کاروباری حوکڕانی لە عیراق سەرنەکەوت وقۆناغێکی زۆر خرابی لە دوای خۆی جێهشت. ئەوەی ئێستاش مستەفا کازمی بەحوکمی ئەوەی رۆژنامەنووس بووەو کاری لە رێکخراوەکانی مەدەنی کردووە ،  بۆیە پێی دەگوترێت رۆشنبیر، هەرچەندە ئەم چەمکە خۆی هەڵگری ئیشکالیەتێکی زۆرە و لە دنیای فکردا گفتووگۆو بینەو بەردەیەکی زۆر لەسەر ئەو چەمکە هەیە کە بە کێ دەگوترێ رۆشنبیر؟ چونکە دەیان پێناسەی جۆراوجۆر لە بارەی کەسی رۆشنبیر گوتراوە و هەیە .

 
 بەهەرحاڵ مستەفا کازمی لەبەرئەوەی رۆژنامەنووس بووە و کایەی رۆژنامەنووسیش کارکردن و قسە کردنە لەسەر رووبەری گشتی کۆمەڵگە ،  بۆیە دەشێ پێی بگوترێ رۆشنبیر.


راستە بارودۆخی عیراق لە هەموو روێکەوە خراب و ئاڵۆزە ، بەڵام مانای ئەوە نییە ،  هەرگیز چاک نەبێت ، کەسی رۆشنبیر وڵاتی زۆر گەورەترو ئاڵۆزتری لە عیراق چاک کردووە ، سەیری وڵاتێکی وەک هندستان بکەن ،  لە کۆی چوارسەت ملیۆن کەس لەسەردەمی حوکمڕانیەتی جەواهیر لال نەهرۆ تەنها چل ملیۆن کەس خوێندەواری هەبوو ،  بە سەدان ئاین و ئاینزاو نەتەوەی جیاوازی تێدابوو ، هەزاران جار لە عیراق پڕکێشە تربوو ، بەڵام  دووسەرکردەی مەزن و رۆشنبیری وەک غاندی و نەهرۆی هەبوو هندستانیان کردە ئەو هندستانەی رۆژانە دەیان نەخۆشی عیراق بۆ چارەسەر سەردانی دەکەن ،  ئەگەر سەرکردە دەست بەرداری بەرژەوەندیەکانی بوو،  دەتوانێ وڵات بگەێنێتە کەناری ئارام ،  راستە بێ دوژمن نابێ و هەزاران ئاستەنگی دێتەپێش هەندێ جار بەگیانی خۆشی تەواودەبێ ، هەروەک چۆن غاندی گیانی لەسەر دانا، رەنگە لەم بەراوردەدا من خەیاڵ پڵاو بووبم و زۆر میسالیانە بیرم کردبێتەوە ، چونکە ناشێ و غەدرێکی مەزن  لە نەهرۆو غاندی دەکەم کاتێ بەراوردیان دەکەم لەگەڵ کەسێکی وەک کازمی ،   دۆخی عیراق و کوولتوری عەرەب و کوڵتووری هندۆسی کە لە بنچینەدا ئەوان واتە هندۆسی دوورن لە تووندو تیژی ،  کووڵتوری عەرەبیش تەژییە له تووندوتیژی ،  بەڵام کەسی رۆشبیرو سەرکردەی رۆشنبیر لەهەر شوێنێکی دنیابێ بیرکردنەوەیان یەکە ئەویش دوواجار بەرژەوەندی گشتییە ،  ناکرێ جیاوازیان لەسەر لەسەرهەبێ ، ئەو دۆخەی ئەمڕۆی عیراق بۆیە چاک نابێ ، چونکە هیچ سەرکردەیەکی تێدا نەهاتۆتە سەرحوکم  بیری لەبەرژەوەندی خۆی نەکردبێتەوە  ، یان بیری لای کۆکردنەوەی سامان بووە ، یا بیری لەمانەوەی خۆی کردۆتەوە ، یان بیری لە پاراستنی بەرژەوەندی وڵاتێک کردۆتەوە ،  یا ویستویەتی ئایدۆلۆژی خۆی لەسەرەوەی ئایدۆلۆژیەکان بمێنێتەوە و دەیان هۆکاری تر.


ئەگەر مستەفا کازمی رۆشنبیریەکەی تا ئەو شوێنە بڕ بکا کە هەموو هاووڵاتیەکی عیراقی بەهەموو پێکهاتە ئاینی و نەتەوەیی و مەزهەبی وەک یەک ببینێ و لە جەوهەری کێشەی کوردیش گەیشتبێ ،  ئەوە رەنگە کەمێک لە هیوا بۆ عیراقیەکان بگەڕێنێتەوە ، بە پێچەوانەشەوە گەر دنیابینی و رۆشنبیریەکەشی تەنها بایی نووسینی سەروتارێک و ستوونێکی رۆژنامەنووسی بێ و نەتوانێ نەک  عیراق ،  بەڵکوو هەموو مرۆڤایەتی وەک یەک ببینێ ، ئەوە ئەویش وەک رۆشنبیری پێش خۆی بەدەست بەتاڵی لێی دەردەچێ ، هەرچەنده سیاسەت و رۆشنبیری دوو کایەی جیاوازو سەربەخۆن ، بەڵام بەهیچ شێوەیەک سیاسەت دابڕاو نییە ، لە ئەخلاق ،  بەڵکو چاڵاکییەکی ئەخڵاقی پڕ لە مرۆڤایەتییە ، ئەگەر سیاسەت کردەیەکی دابڕاوبا لە ئەخلاق  نیلسۆن ماندیلا و غاندی و جیفەرسۆن و ئەبڕاهام لینکۆڵن و دەیان سەرکردەی تر نەیان دەکرد ،  رۆژانی داهاتوو وەڵامی ئەو پرسیارەمان دەداتەوە ناکرێ حوکمی پێش وەختە بدەین.