مەرج نییە وێنەو دەرکەوتەی فاشیزم تەنها لەناو پارتی سیاسی و کاراکتەری سیاسیدا بدۆزیتەوە. ئەوەتا ڕۆژانە پۆلێ لە هونەرمەند و دەزگای هونەری و فیکری فاشی لە کەناڵە میدیاییەکان و سۆشیاڵ میدیادا دەبینین و دەخوێنینەوە. لێرەدا دەمەوێت زۆر بەکورتی باس لە دوو فۆڕمی دیار بکەم:
یەکەم/ هونەرمەندی فاشی:
فاشیزم پێیوایە جگە لەخۆی و نەتەوەکەی هیچ شتێکیترگرنگ نییەو کەسیش لەوان باشتر نییە لەسەر گۆی زەوی، شوناسی نەتەوەکەی لە هەمووشوناسەکانی تری دنیا عەریق ترو گرنگترە، بێگومان نازییەکان لە ساڵی ۱۹۳٠ وە کاریان لەسەر ئەم تێگەیشتنە کردووە تا دەیگەێنێتە جەنگی جیهانی دووهەم و ئەوە روویدا کە دەزانرێت.
ئێستا لەسەر ئەم شێوازی بیرکردنەوەیە جۆرێک لەهونەرمەندی فاشی بە فۆرمێکی جیاواز تر دروست بووە، ئەگەرچی ئەم فۆرمە هونەرمەندە فاشییە توانای داهێنان و هۆشیاری بەلایەنی زۆرەوە ئاساییەو زۆرجاریش خوارتر، بەتوندی بەرگری لەوەدەکات کە بێتە مەرجەعی گشت بۆنە و کارە هونەرییەکان و تەنانەت ئیدارییەکانیش بەجۆرێک هەوڵدەدات هەموو شتێک بەو دەست پێبکات و هەرئەویش کۆتا قسەبێت بۆ جێبەجێکردن، هەتا دەگاتە ئەوەی ئەم بریارلەوەبدات ئەو کەسانە کێین کە بۆیان هەبێت رایەک بڵێن یان قسەبکەن ، ئەویش بێگومان لەترسی رەخنەگرتن لەخودی خۆی و تێکشکاندنی ئەو وێنە فاشییەی بۆخۆی دروستکردوە. ئەم شێوازە لەهونەرمەند ئاکارە فاشییکەی ئەوەندە قوڵدەبێتەوە تائاستی چێژ بەخشین یاخود تا ئەورادەیەی فاشی بوون بەشێک بێت لەکارەکتەرە نێرجسیەتەکەی. تەنانەت وەک مێژوونوسی ئیسرایلی ( نۆڤال نوح هەراری) ئاماژەی پێدەکات، ئامادەیە خێزانەکەی لەپێناوی فاشیزمدا بکاتە قوربانی.
هونەرمەندی فاشی لەهەوڵی ئەوەدایە هەمیشە ژمارە یەک بێت تەنها بۆ قوڵکردنەوەی وێنەیەکی گەورە کە لەسەر خۆی دروستی کردوە کە تەواو پێچەوانەی واقیعی خۆیەتی. داوادەکات نمرە یەک بێت لە بۆنە هونەرییەکان، لە قسەکردن، کە گۆرانی دەڵێت، کە تەمسیل دەکات. یاخود کەسانێک هەبن بۆنەی تایبەتی بۆدروست بکەن و تەکریمی بکەن، شەڕی رۆشتن بەسەر فەرشی سوردا بکات. ئەگەر لەهەموو ئەوانەدا ڕاوێژ یان پۆستێکی پێنەدرابێت کارەکتەرە فاشیسیتکەی خۆی تیا نمایش بکات ، ئەوا بۆنەو کارەکان هەرچونێک بێت بەلای ئەوەوە فاشیلە.
(هەراری )پێیوایە فاشیزم پێویستی بە ئاوێنەیەکە وێنەیەکی جوان و باشتری خۆی تێدا ببینێت، بەڵام لە بنەرەتدا وێنەکە ساختەیە و تەواو دورە لە واقیعی خۆی.
لەراستیشدا زۆرێک لە کەس و کەناڵە میدیاییەکان بونتە هەڵگری ئەم ئاوێنە ساختەیەو بەشدارن لە دروستکردنی هونەرمەندی فاشی. ئەوان لەبری پیشاندانی وێنە راستە قینەکەی خودی خۆی، وێنە ساختەی خۆی پیشان دەدەن.
ئەم جۆرە لە هونەرمەند هەمیشە سەرکۆنەی ئەو کارە هونەریانە ئەکات کە خۆی تێدا نییە و بەبێ ئارگۆمێنت رەتی دەکاتەوە و تادەگاتە حالةتێک بەتەواوی توندوتیژ دەبێت بەرامبەر بەرهەم هێنەرەکانی کارەکە. یاخود هەمیشە بۆکارە خراپەکانی خۆی بیانوی بێمانا دەهێنێتەوە بەڵام بۆ بەرامبەرەکەی هەمان بیانوو قبوڵ نەکات، هەروەک تەبریرە بێماناکانی نازییەکان بۆ کوشتنی ملێۆنەها جولەکە.
دووهەم/ دەزگای هونەری فاشی:
بێشەرمی لە چۆنییەتی پارەپەیداکردن یەکەم دەرکەوتەی فاشی بوونی دەزگا هونەرییەکانە. ئەو شێوازی پارەکۆکرنەوەیەی لە سیاسییەکان و سواڵکردن بەو شێوازە قێزەوەنە کە لە کۆمپانیاکانی دەکەن، تا دەگاتە سەرانە وەرگرتن بە شێوازێکی نوێ ( هەڵبەت ئەمە پێویستی بە یاساو رێکخستن هەیە و کۆمپانیاکان و حکومەت ناچاربکات بەبێ منەت پشتگیری کارەهونەرییەکان بکەن)، هۆکاری ئەم پارانەوەیەش لە سیاسیەکان و کۆمپانیاکان بۆ بەدەست هێنانی بڕێک پارە ئەوەیە ئەی ئەگەر ئەوە نەکەم چیبکەم، وەک ئەوەی نەبوونی ئەو بۆنە و کارە هونەریانە نەگبەتی گەورە بۆ ئەم کۆمەڵگایە بەدوایی خۆیدا بهێنێت!
لەراستیدا ئەم جۆرە لەبێشەرمی لە دنیای ئێمەدا وادەکات رەگەکانی فاشیزم بەهێزتر بکات و بوونی فاشیزم ببێتە کارێکی ئاسایی و ناچار. فەیلەسوفی ئەمریکی (جاسۆن ستانلی) پێیوایە کە سادەکردنەوەی ئەفسانەی فاشیزم وامان لێدەکات لێبوردەبین بەرامبەر بەوەی نەدەبوو لێبوردەبین وەک ئەوەی ئیتر چیبکەین شتەکان هەرئاوا هاتوون.
بەداخەوە ئەم دوو شێوازەی فاشیزم بەجۆرێکی ترسناک لەبەرزبونەوەدایە، بۆیە لێرەدا پێویستمان بە دوبارەکردنەوەی راکەی ( هەراری)یە کە پێیوایە دەبێت ئاوێنەی فاشیزم وردوو خاشکەیەن تاخۆمانی تێدا نەبینین.