د. سه‌ردار عه‌زیز
ڕوبارەكان لە سەفەری هەمیشەییاندا، چیرۆكی سروشت و شارستانیەتەكان و مرۆڤ دەگێڕنەوە. دەكرێت لە گەلگامیشەوە دەست پێبكەین. یان لە دڵی تاریكی جۆزێف كۆنرادەوە. كۆنراد لەو نۆڤێلا بچكۆلەیەدا لە تایمزی لەندەنەوە دەست پێدەكات و دەچێت بۆ كۆنگۆی سەردەمی لیپۆلی قاتوقڕكەر. سەفەركردن بە نێو ڕوبارەكەدا وەك ئەوە وەهابوو سەفەربكەیت بۆ سەرەتای دەستپێكردنی دونیا، زەمانێك كە درەختەكان شەپۆلانیان بوو لە سەر زەوی و دارەكان پادشا بوون. جۆگەیەكی بەتاڵ، بێدەنگیەكی قوڵ، دارستانێكی تەی نەكراو.
كۆنراد چیرۆكی ئەوروپا و ئەفریقا و شارستانیەت و كۆلۆنیالیەت و بەربەریەتمان بۆ دەگێڕێتەوە. ڕوبارەكان ئەدەبێكی خۆیان هەیە و ڕۆشتن لە گەڵ ڕەوتیاندا دونیایەكی تایبەت تەی دەكەیت. زۆرێكمان ووتەكەی هێراكلیتسمان بیستوە كە دەڵێت ناتوانیت دووجار لە ڕوبارێك بپەڕیتەوە. یان لە ڕاستیدا دەڵێت لە هەمان ڕوباردا هەردوكمان هەنگاو دەنێین و هەنگاو نانێین، دەنێنین و نانین. كە مەبەستی ئەوەیە دونیا هەمیشە لە دۆخی گۆڕاندایە، كاتێك لە قەراغەوە پییەكت دەنێیتە ناو ڕوبارەكە، ئەو ئاوەی كە ئەو بە سەر ئەو پێیەكەتدا دەڕوات هەمان ئاو نیە.
سیروان لە بەنداوەكەی دەربەندیخانەوە بە خێرایی دێتە دەرەوە. لە لای ڕۆژهەڵاتی بەنداوەكەوە ماڵێكی بچكۆلە هەیە كە دەڵێن دەگەڕێتەوە بۆ دیكتاتۆری پێشوو. ماڵەكە هیچ نیشانەیەكی مەزنی و جوانی تیادانیە. لە خوار بەنداوەكەوە ویستگەیەكی كارەبا هەیە. پەیوەندی نێوان دەربەندیخان و بەنداو و كارەبا وەك ئەفسانەیەكی كۆنە.
هەندێكجار جێگای بڕوایە و زۆرجار نەخێر. كە لەوێ دەكەوێتە ڕێ، سیروان دەگاتە كەمپی خوار، وەك ئەوەی لە دەربەندیخان وەهای پێدەڵێن. ناوی كەمپ، ئاماژەیە بۆ بونی بیانی. تەنانەت ئەوانەی كە نزیكن لە بەنداوەكەوە هەندێ وشەی جیاوازتریش بەكار دەهێنن، بۆ نمونە وەك پاراهاوس، یان ماڵی خواروو. كەمپی خوار لە سەرەوە وەها دەردەكەوێت كە جێگایەكی جیاوازبێت. ڕۆژانێك كۆریی و ژاپۆنی و خەڵكی وڵاتانی بلۆكی ڕۆژهەڵاتی لەوێ بوون. سیروان لەوێدا وەك مار خۆی پێچ دەدات.
وەك ئەوە بیەوێت ئازادبێت. لە ژاڵەناو لە تەنگەبەرێكدا قەتیس دەبێت و بە پردێكی ئاسنینی دەنگ ناخۆشی كۆن ئەمبەر و ئەوبەری بە یەك گەینراوە. ئەمبەر و ئەوبەری سیروان جۆرێك لە شوناسی خەڵكی ناوچەكە دادەڕێژێت. بەردەڵانەكانی ئەوبەر چیرۆكی شەڕی براكوژی و سەربوردەی نەزانراوی ئەو چیایانە دەگێڕنەوە كە كەس نازانێت ناوەكانیان یانی چی: زمناكۆ، خۆشك، بەمۆ.
لە خوارتر سیروان لە گەڵ دێوانەدا تێكەڵ دەبێت. ئەوە یەكەم تێكەڵبونی ئاوی چیاكانی قەرەداخە بە سیروان. گۆرانی شاعیت سەفەرنامەیكی هەیە بۆ قەرەداغ، مرۆڤ هەست دەكات كامیرا شیعرەكەی نوسیوە. هەرچەندە لە سەروی بەنداوەكەوە ئاوی تانجەرۆی پیس بوو بە پاشماوەی كارگەكان و شاری سلێمانی دەڕژێتە ڕوبارەكەوە. ئێمە لێرەدا چیرۆكی مەرگی بەنداوەكە ناگێڕینەوە، چونكە دەمانباتەوە بۆ جەنگی عێراق و ئێران و گەورەبونی شارێكی ژینگە پیسی وەك سلێمانی.
دێوانە ئیستا خەریكە دەبێتە خاوەن بەنداوی خۆی. بەنداوی كوردی زۆر كوردیانەیە. هەرچەندە چەند ساڵێكە كاری تیادا دەكەن بەڵام هێشتا وشكە. پاش تێكەڵبونی دێوانەیی لە گەڵ دێوانەدا، سیروان دەچێتە بانی خێڵان. لەوێ چیرۆكی زۆر زۆری تێدەڕژێت. سەربوردەی هۆزەكانی جاف، كۆچە كۆنەكانیان لە سەردەمی پێش هاتنی سنور و سنوربەندی و دەوڵەتی بە ناو نەتەوە، لە جوانڕۆوە بۆ ئەوێ. لە هەشتاكان یەكەم كارگە لە ناوچەكە لەوێ دروست دەكرێت، كارگەی پیبسی. بە منداڵی كاتێك ئاو لە لوتمان دەهاتوە، هاوارمان دەكرد: ساردی بانی خێڵانە. كەس نەبوو پێمان بڵێت ئەو هەموو شەكرە، ژەهرە.
كارگەكە هەر ئێمەی لادێی ژەهراوی نەدەكرد، بەڵكو ڕوبارەكەشی پڕ دەكرد لە دەبەی پلاستیك. ئەوە سەرەتاكانی ئاشنابونمان وو بە پلاستیك، ئەو سەردەمە كەس ئاوی دەبەی نەدەخواردەوە. خواردەنەوەی ئاوی دەبە، دیاردەیەكی دوای سەردەمی نەوتی هەرێمە. حەزئەكەم لێرەدا سەردانی تی ئێس ئیلیوت بكەم.
لە سەرەتای نەوەدەكان كە وێرانە خاكم خوێندەوە لە سەر سیروان دەژیام. ئیلیوت باسی تایمز و بوتڵی بەتاڵ و كاغەزی ساندویچ و دەستەسڕی ئاورێشم و قنگە جگەرەی دەكرد. بەڵام ئەوەی لە یاد ناچێت ئەو دێرەیە كە دەڵێت، تایمزی شیرین، بە هێمنی بڕۆ، هەتا من گۆرانییەكەم تەواو دەكەم.
سیروان بەیتی گۆرانی زۆرە، گۆرانی پەڕینەوە، دووركەوتنەوە، دابڕان، بردن. وەك هەموو گۆرانییەكی تری كوردی سەرتاپای دەربارەی خەمە. بەڵام سیروان خەمڕەوێنە. زۆرجار دایكم پیی دەوتین هەرچیتان لە دڵدایە بڕۆن بۆ ڕوبارەكەی هەڵڕێژن. ئەو لە هەموو كەسێك باشتر لە گەڵ خۆیدا دەیبات و نایخاتە شارێك.
كە لە تراژیدیای بوتڵ و حەكایەتی ئاوی مەرەز ڕزگاری دەبێت، سیروان دەگاتە یەكەم كارگەی چەو لم. لەوێ ئاشنا دەبێت بە ڕۆنی پیس و گاز و قوڕاوی بەردەوام و لە دەستدانی ئاراستە. شۆفڵ و ئامێرەكانی تر، دەمێكە سەروەرییان لە سیروان سەندوەتەوە. لێرە سیروان لێڵ دەبێت و سەرەتای لە دەستدانی رەنگ شینی دەست پێدەكات. ڕوباری تر هەن شین نین، وەك دانوبی كلاودیا ماگریس و نەوشیروان مستەفا. كە لەوێ هەڵهەڵە دەكات دەگاتە دەرەدۆین، لەوێ بە چیرۆكی شیوعی و زەردەلیكا و تەپەگەڕوس و شاخی زەردە ئاشنا دەبێت.
لەوە ئەوچێت كاتی بێت ، مادام باسی سۆڤیەت ئەكەین، باسێكی ڤۆڵگاش بكەین: ڕوباری نوسەران و شاعیران، كە ڕوسیا پێكەوە گرێئەدات. ئەوەی بە چیكۆڤ ئاشنابێت بە ڤۆڵگاش ئاشنایە. بەڵام كەس هەتا ئێستا حیكایەتی سیروانی نەگێڕاوەتەوە.