ئەم ووتەیە لای خۆمان هەموو جارێک  بە خانمی دووگیان دەگووتریت ، کە" تۆ دەبیت بە شی دووان بخۆیی"، دەبیت تا چەند  ئەم قسەیە راست بی ،  دووگیان دەبی  ئەوەندە بخوات ؟  لیرە دا دەمەوێت هەندێک زانیاری بخەمە روو سەبارەت بەم  ووتەیە .

لە دایکەوە  بۆ منداڵ :   هەر چی کە گونجاوە  بۆ دایك  لە خواردن و خواردنەوە و  هەلمژین(هەوا) ئەوا گونجاوە بۆ کۆرپەکەشی  .
لەش  خۆی ئەرکی گەیاندنی  ئۆکسجین( هەوا) ، ماددەخۆراکی یەکان لە ئەستۆ دەگریت ، وە لەش هەر خۆشی   ئەرکی  لابردنی پاشەرۆکانی هەردوولا ( کۆرپەو دایك ) لە ئەستۆ دەگریت .کەواتە  لەش   کە  کاری یەك لەسی دەکرت ئەوا لە کاتی دووگیانی دا کاری دووان دەکات  .

ناخۆشی یەکان هەر لە سەرەتاوە دەست پی دەکەن کە هەندێك دووگیان ڕشانەوە و دڵ تیکچوونیان هەیە ، ئەمەش ئاساییە  وە ترسی نی یە ، ئەتوانرێت زاڵ بیت بەسەر بە هوێ  کەمخۆری دایم خۆری وە جوولەی رێكی رۆژانە .

دووگیانی  مەگیرانی ( بێزوو) لەگەل دا دەبیت ، کە دووگیان حەزی لە هەندێک خۆراك دەبیت وە دەبیت یەکسەر بۆی پەیدا بکریت وە لەهەمان کاتێش دا هەندێك شتی لە بەر چاو دەکەویت وە خۆراك ، بۆن ، هەیە معاشرەی پیاوەکەشی  لەبەرچاو دەکەویت ، ئەم حالەتانە  ئاسایین ، هەمووشی دەگەرێتەوە بۆ ئەو  گۆرانانی کە روودەدات لە لەشی دووگیان . دوای ماوەیەك ئاسایی دەبیتەوە .
خۆراك گرنگە  بۆ دووگیان وە دەبیت  خۆراکی دووگیان  جۆراوجۆربیت  خۆی بەدوور بگریت لە خۆراکی نا تەندروستی  وەك نانی سپی ، کۆلا ، خۆراکی چەور ، شیرنەمەنی ..هتد  زۆر خواردنی ئەم خۆراکانە دەبنە هۆی کێش زیادی   کە دەبیت دووگیان ئاگادار بیت زۆر کیشی  زیاد نەکات ..
شارەزایان سنورەکانی زیادکردنی کێشیان دیاریکردووە کە بەم شیوەیەی خوارەوەیە :
پیویستە دووگیان خۆی بکێشێت بە رێکی ، بۆ ئەوانەی کە لاوازن  ئەوا ئاساییە کە  ١٣ بۆ ١٨ کیلۆ زیاد کەن ، ئەوانەی کێشیان ئاساییە  ئەوا  ١٠ بۆ ١٥  کیلۆ ئاساییە ، وە ئەوانەی کە  کێشیان زیاد ئەوا  ٦ بۆ ٩ کیلۆ ئاساییە کە زیاد بکەن .
 بۆ زانین و زالبوون بەسەر کێش ئەوا  ئەتوانریت  جار جار  بپێوریت .
ئەم کیلۆ زیادانە لە  کوێ خردەبنەوە  ؟
کیلۆ زیادەکان :  کۆرپە  هەندێكی بەردەکەویت ، رەحم و ئاوی  کۆرپە  ، وێلداش  هەندێکیان بەردەکەویت ،  ئاوسانی لەشی ،   زیاد کردنی بڕی خۆێن ،  وە بەشێکیشی خەزن دەکریت لە شوێنی جیا جیا ی لەش .
دوای منداڵ بوون ئەوا هەندێک لەم کێشە دادەبەزیت ، وە هەشە بە زەحمەت دەگەرێتەوە  سەر کێشی پێش دووگیانی ، وە بۆ ئەوەی زالبیت بەسەر ئەم کیشەیە  ئەوا ئەتوانیت داوای ئامۆژگاری بکەیت لە دکتۆر یان مامان ئەگەر شارەزاییان هە بیت .
ئەگەر کەسی شارەزات دەست نەکەوت کە یارمەتیت بدات بۆ زالبوون بەسەر کێش ،ئەوا خۆت دەبیت جاوەدێری خۆت بکەیت بە خۆ کێشانت هەفتە بە هەفتە ئەتوانی زاڵ بیت بە سەر کیشت  وە نە هێلێت زۆر زیاد بکات .
خۆراکی تەندروست ج لە خۆی دەگریت ؟  
راستی خۆراکی تەندروست بۆ دووگیان هەمان ئەو خۆراکەیە کە بۆ کەسێكی ئاسایی  پێشنیار دەکریت ، وەك :
خۆراکت با جۆراوجۆر بیت ، زۆر خۆر مەبە، لە جیاتی قاپیک دوو قاپ بخۆی ، بەلکو  کەم خۆری دایم خۆر بە .
 ،جوولە  بکە رۆژانە ،  بۆ نموونە  رۆیشتن  بۆ ٣٠ دەقە  ئەگەر بکریت سەعاتێك ئەوا باشتر .
خواردنی ماسی  ٢ جار لە هەفتە دا ، بەلام  دەبیت ئاگادار بیت لە ماسی خاو کە  دووگیان دەبیت لی دوور کەوێتەوە ، ئەگەر نەکرا دوو جار ئەوا هەفتەی جاریك .
کەم کردنەوە ی خواردنی خوێ،  کەم کردنەوەی خواردنی  شەکر ، خواردنەوەی ئاو ، دوورکەوە لە خواردنەوە گازی یەکان  
هاوسەنگی یان کەم کردنەوە لە خواردنی گۆشتی سوور، زۆر خواردنی  سەوزە و میوە ، هاوسەنگی  لە خواردن  شیرەمەنی یەکان
دورکەوتنەوە لە خواردنی نانی  سپی ، باشترە  نانەکە  تێکەڵ بیت یان زیاتر لە جۆرە گەنم و جۆیەکی تیدا بیت .
کەمکردنە یان دوورکەوتنەوە لە بەکار هینان و خواردنی چەوری یە تێرەکان ، وەك رۆنی  ئاژەلی یان پەیت ، بە کارهێنانی رۆنی زەیتی کە سەرچاوەکەی رووەكە .
ئەگەر نەتوانرا ئەم ئامۆژگاریانە جێ بەچی بکریت بە تایبەتی سەبارەت بە خۆراك ئەوا ئەتوانرێت  ڤیتامینو توخمەکان وەربگیریت بۆ دلنیا بوون لە ئەوەی کە دووگیان  تووشی کەمو کوری و مزاعافات نە بیت ، ئەمەش لە دەرمانخانەکان دەست دەکەویت .
ئەو بڕانەو جۆرانەی کە پێشنیار دەکریت لە ڤیتامین و کانزاکان بۆ دووگیان ئەمانەن :
ترشی فۆلیك (  فۆلیك ئەسید):لە و کاتەیەوە کە پلان دادەنریت بۆ دووگیانی یان لەوکاتەیە کە دەزانریت کە دووگیانی ئەوا پیویستە بە بڕێ ٤٠٠ میکرۆگرام ترشی فۆلیك بخوریت رۆژانە .. ئەم ترشە  یارمەتیت دەدات کە کۆرپە  بێ کەمو کوری بیت وە دوور بیت لە تشوهات " شیواوی لە مێشك و بربرە . ئەم ماددەیە هەیە لە  سەوزە کە رەنگیان سەوزە ، جوێز و باوەی  و تۆخم ، دانەوێلە .
ئاسن :  یەك لە ٥ لە دووگیانانکەم خۆێنیان هەیە،  بۆ یە  پیشنیار دەکریت کە رۆژانە بە بڕی ٤٠ بۆ ٥٠  ملیگرام ئاسن بخورێت ، کە بە شیوەی حەب  دەست دەکەوێت لە دەرمانخانەکان دا .ئاسن جۆرە کانزایەکە  کە  دەبیتەوە  هۆی زیادکردنی خوێن . ئەم  حەب باشترە  بخوریت لەگەل ڤیتامین سی  یان  گلاسێك  شەربەتی پرتقاڵ  جونکە ڤیتامین سی یارمەتی لەش دەدات کە باشتر  ئاسن هەلمژێت و سوودی لیوەرگریت .
 ئاسن نا بیت لەگەل شیر یان  کالسیوم لە شیوەی حەب  بخورێت  وە هەروەها نابیت لە گەل جا و قاوەش  بخورێت ، ئەمانە کار لە ئاسن دەکەن وە مفعولی کەم دەکەنەوە .
خواردنی ئاسن  رەنگ دەدات بە پیسایی کە رەنگی بەرەو رەش  هەلدەگەرێت ئەمە ئاساییە وە جی مەترسی  نی یە ، وە هەروەها ئاسن دەبێتە هۆی قەبزیش .
بوونی ئاسن لە سروشتدا  هەیە لە گۆشتی سوور ، هێلکە ، سەوزەی سەوز ،  نانی رەش یان تێکەلە دانەوێلە ،  برۆکلی ، کەلەمی سەوز ،  وە سپێناخ . وەهەروەها هەیە لە میوەی ووشکراوەی وەك قەیسی ، دەبیت ئاگادری میوەی ووشکراوە بین کە بڕی شەکری زۆرە .
ڤیتامین دی :  ئەم ڤیتامینە باشە  بۆزۆر کردار لە ناو لەشدا وەك هەلژینی کالسیوم بۆ ئیسك کەوا کۆرپە  تووشی ئێسکە نەرمە نا بیت وە هەروەها دایك ئەمەی کەم نا بیت لە لەشی دا ،  پیشنیار دەکرێت کە رۆژانە بە بڕی ١٠ میکرۆگرامی لی بخورێت .
کالسیوم : بۆ دابین کردنی بڕی پیویست لە کالسیوم ئەوا دووگیان پیویستە رۆژانە  نیو لیت شیر بخواتەوە ، کە دەکاتە ٥٠٠ملیگرام لە کالسیوم ، ئەم بڕە بە حەبیش دەست دەکەویت لە دەرمانخانەکان دا ، کالسیوم  ماددەیەکی بنەرەتی یە لە ئیسقان ،  وە بۆ ئەوەی مندالەکە  ئیسکی  باش بیت وە دایکەکە لەلەشیدا کەم نەکات ئەوا پیویستە  بڕی پێشنیار کراوی لیبخوریت .
کالسیوم هەیە لە شیروبەرهەمەکانی وە لە میوەش داهەیە  وەك پرتقاڵ ، وە هەروەها لە سەوزەش داهەیە .
دووگیان پیویستە دوورکەوەێتەوە لەمانە :
دووگیان پێویستە خۆیبپاریزیت  لە خواردنی  ڤیتامین  "ا یان ئەی " ئەم ڤیتامینە  زەرەردەگەیەنێت بە کۆرپە ، بۆیە دەبیت کەمی لیبخوریت واتە  جار جار بخورێت ، وەك جگەر کە بڕیكی زۆری ئەم ڤیتامینەی تیدایە بۆیە  باشترە  زۆری لینەخورێت .
پەنیر :  پەنیر وشیر سەرچاوەیەکی گرنگن بۆ کالسیوم ، وە پیویستە  دووگیان زۆریان لیبخوات ، بەلام ئەگەر پەنیرەکە  دروست کرا بیت لە شیری خاو یان شیرەکە  تەواو نەکولا بوو ئەوا  دەبێتە هۆی گواستنەوەی پەتا ، بۆیە پیویستە خۆ بەدوور بگریت .
ماسی : ماسی خواردنێكی تەندروستە ، ماسی ماددەی جیوەی تیدایە کە ئەمەش زەرەر دەدات بە دووگیان بۆیە نا بیت زۆری لیبخوریت .ئەتوانریت تونی قوتو بەکار بیت کە کەمتر جیوەی تیدایە .
پیویستە دووگیان دوورکەوێتەوە لە خواردنی ماسی خاو وەك "سوشی"  جونکە مەترسی بوونی زیندەوەری وورد و کرمی  تیدا دەکریت ، ئەگەر  هاتوو کەسەکە زۆری حەز لی بوو ئەوا دەبیت ماسی یەکەبەلای کەمی ١ رۆژ  لە مجمیدەدا هەلگیرابیت بە پلەی ٢٠ ژیر سفر  ، ئەمەش بۆ کوشتنی کرم و زیندەوەر ئەگەر هەبوو .
بە هیوای لەش ساغی بۆ هەموو دووگیانێك وە هیوادارم سوود لەم بابەتە وەربگرن

چیمەن سماقولی ... دانمارك