کامه‌ن ئه‌و به‌ربه‌ستانه‌ی رووبه‌رووی حکومه‌تی تازه‌ی هەرێم ئه‌بنه‌وه‌؟

د.محمد ئەمین
سه‌ره‌نجام، دوای تێ په‌ر بوونی نۆ مانگ به‌ سه‌رهه ڵبژاردنه‌ کانی په‌ڕله‌ مانی کوردوستان ،له‌ ۱۰ی ته‌موزی ئه‌مساڵ ۲۰۱۹کابینه‌ ی نۆیه‌ می حکومه‌ تی هه رێم له‌ لایه‌ ن مسرور بارزانی کوری گه‌ وره‌ ی مسعود بارزانی وه‌ ک سه‌رۆکی حکومه‌ ت راگه‌ یه‌ نرا به‌ هاوبه‌شی به‌ نزیکه‌یی هه موو پارته‌ کانی تر به‌ ناو ئه‌ وانه‌ ش که‌ ۆپۆسزێون بوون ،که‌ وا به‌ رژه‌وه‌ند ی هاوبه‌شی که‌ سی و گرووپی ئابووری له‌ ناو حکومه‌ تا کۆی کردونه‌ ته‌ وه‌ نه‌ ک فکروبه‌رنا مه‌ ی سیاسی۰
حکومه‌تی تی تازه‌ی هه رێم له‌ گه‌ڵ چه‌ نده‌ها فایلی گه‌ وره‌ی که‌ ڵه‌ که‌ بووی زیاترله‌۲۰ ساڵی پاشا گه‌ ردانی مامڵه‌ ئه‌ کات که‌ له‌ کابینه‌ ی حکومه‌ ته‌ کانی پێشوو بۆ جێماوه‌، به‌ جۆرێ که‌، گه‌ نده‌ڵی ،خه‌راپ به‌ کار هێنانی ده‌ سه‌ ڵات له‌ هه مووبواراکانا،قه‌ یرانی ئابووری و دارایی ،بێ کاری زۆر له‌ ناو گه‌ نجان ،وێران بوونی ژێرخانی به‌ رهه م هێنانی نیشتیمانی ،قۆرخ کاری بازار،مافیا گه‌ ری له‌ بواری ده‌ رمان وته‌ ندروستی له‌ سه‌ رئه‌ ژماری ژیان و ته‌ ندروستی خه‌ ڵکی هه ژار، پۆخڵ کردن و وێران کردنی سامانی نه‌ وت ، به‌ میلشیا کردنی کۆمه‌ ڵگاو کایه‌ کانی سیاسی ،تاڵانی مڵک ودامه‌زراوه‌ ی گشتی تا ئه‌ گاته‌ بڵاو بوونه‌ وه‌ی دیارده‌ی مادده‌ هۆش به‌ ره‌ کان کاراکته‌ ری/ناسنامه‌ ی حکومه‌ ته‌ کانی پێشوو بووه‌۰ بۆ یه‌ بۆراست کردنه‌ وه‌ ی ئه‌م حاڵه‌ نا هه مواره‌ وه‌ ک  ئه‌ رکێکی نیشتیمانی و مرۆییی ئامانج ، اراده‌ ی به‌ هێزو بێ سازش ،ئامرازی پێویست وه‌ کاری بێ وچانی گه‌ ره‌ که‌ ۰ له‌ به‌ رئه‌ وه‌ ،حکومه‌ تی تازه‌ ،ئه‌ گه‌ ربیه‌ وێت ببێته‌ چاره‌ سه‌ ر، وه‌ قۆناخی حکومه‌ تی فشه‌ وکه‌ شخه‌یی ونا به‌ رپرسیاریه‌ تی تێ په‌ رێنێ،له‌ به‌ رده‌ م ئه‌ رک وبریاری سه‌ ختایه‌ .
وه مسروربارزانی رووبه‌ رووی به‌ربه‌ ستی جددی و گه‌ وره‌ ئه‌ بێته‌ وه‌ ،هه م له سه‌ رئاستی ناوخۆهه م له‌ سه‌ رئاستی ده‌ره‌وه‌.
له‌ سه‌رئاستی ناوخۆ ،هه رله‌ سه‌ رتایی ده‌ ست به‌ کاربوونی به‌ ڵێنی گۆڕان کاری وبه‌ گژاچوونه‌ وه‌ی گه‌ نده‌ ڵی وپاشا گه‌ ردانی دا،چوونکه خۆی ئه زانئ‌ کێشه‌ ی گه‌ نده‌ ڵی به‌ هه موو جۆره‌ کانیه‌ وه‌ به‌ گه‌ وره‌ترین کێشه‌ و به ربه ست دائه‌ نرێ که‌ هه مووکا یه‌کانی ژیانی کۆ مه‌ ڵگه‌ی کوردی له‌ باشوور گۆج کردوه‌. له به رئه وه ،ئاینده‌ی ژیانی سیاسی وه‌ سه‌رکه‌ وتنی مسروربارزانی له‌ کاره‌که‌ی دا مه‌ رجه‌ وه‌ په‌ یوه‌ سته‌ له‌ سه‌ رتوانای بریاردانی له‌ سه‌ رشه‌ ڕکردنی هه مه‌لایه‌ نه‌ ی دژی گه‌ نده‌ ڵ کاران وگه‌ نده‌ ڵی ،وه هه روه ها  چاره‌ سه‌ رکردنی کێشه‌ هه ڵواسراوه‌ کانی نێوان به‌ غداوهه ولێرکه‌ تا ئێستاش هاوڵاتیان باجی هه ڵه‌ ونه‌ زانی بریار به‌ ده‌ ستانی پێشوو ئه‌ده ن . به‌ تایبه‌ ت جێ به‌ جێ نه‌ کردنی مادده‌ی 140یه‌ کێ له‌ م به‌ربه‌ سته‌ گه‌ ورانه‌ یه‌ که‌ له‌ کا بینه‌ کانی پێشوو ماوه‌ ته‌ وه‌ ،به‌ ڵام ئێستا له‌ ریگه‌ ی ئه‌ م ده‌ ستوره‌وه‌ که‌ هه یه ئه‌ توانرئ کاربکرێ بۆ یه‌ ک لا کردنه‌ وه‌ ی ناوچه‌ داگیرکراوه‌ کان به‌ پێ داگری له‌ سه‌ر جێ به‌ جێ کردنی. 
له‌ م رووه‌وه‌ مسروربارزانی ئه‌ که‌ وێته‌ سه‌ردووریانێکی چاره‌ نووس ساز، یا ئه‌ وه‌تا ده‌ست به‌ گۆڕان کاری ڕیشه یی ئه‌ کا‌ت بێ بواردنی خزم وخوێش یان به‌ رده‌ وامی ودرێژ کردنه‌ وه‌ی ئه‌م ره‌ وشه‌ ی که‌ ۲۸ ساڵه‌ له‌ وڵاتا زاڵه‌. ،له‌ حاڵه‌ تی یه‌ که‌ ما ، نزیکانی خۆی له ده‌ست ئه‌ دات به‌ ڵام هه ست وباوه‌ ڕی نه‌ ته‌ وه‌ به‌ داست  دێنێ،وه‌ له‌ حاڵه‌ تی دووه‌ما باوه‌ ڕی نه‌ ته‌ وه‌ له ده‌ ست ئه‌ دات به ڵام خۆی ئه‌ گونجێنی له‌ گه‌ ڵ نزیکانی ، که‌ له‌ ئه‌ نجاما رای ئه‌ کێشن به‌ ره‌ وهه مان تاس وحه‌ مام که‌ له‌ سه‌ ری راهاتوون وبۆته‌ خوویان . واته‌ مسروربارزانی یا ئه‌ بێته‌ محمد بن سلیمانی کوردی ئاراسته‌ی تازه‌ی خۆی وه‌ر ئه‌ گرێ یا به‌ هه مان ئاراسته‌ی کۆنا ئه‌ ڕوات که‌ له‌ هه ردوو حا ڵه‌ تا ده‌رکه‌ وته‌ کانی بێ کاردانه‌ وه‌ نابێ له‌ سه‌ ر هه موو ئاستئ.
له به رئه مه ،خه‌ ڵک به‌ تامه‌ زرۆوه‌ ئه‌ ڕوانن تا بزانن ئه‌ م گۆڕان کا ریانه‌ چین که‌ بارزانی ئه‌ نجامی ئه‌ دات له‌ سه‌ رئاستی سسته‌ می فه‌رمان ڕه‌وایی ،به‌ تایبه‌ تی که‌ ئێستا گروپی ئۆپۆسزێون نه‌ ما وه‌ تۆزێ هیوا که‌ هه بێ لای خاڵک ئه‌ مه‌ یه‌ بزانن مسرور بارزانی چی ئه‌ کات؟.
وه‌ له‌ سه‌ رئا ستی ده‌ ره‌ وه‌ ،بارزانی رووبه‌ رووی به‌ ربه‌ ستی گه‌ وره‌ ئه‌ بێته‌ وه‌ له‌ سه‌ روکار به‌ پوه‌ندی له‌ گه‌ڵ وه‌ڵاتانی ده‌ره‌وه‌ به‌ تایبه‌ت له‌ گه‌ڵ وه‌ڵاتانی هاوسێ له‌ ڕووی ئابووری وسیاسیه‌ وه‌ به‌ تا یبه‌ ت ترله‌ بواری ئاسایش ووزه‌دا.،له‌ به‌ رئه‌ وه‌ ،پاش شکست هێنانی سیاسه‌ تی هه ڵه‌ ی سه‌ربه‌ خۆیی ئابووری که‌ ئه‌ نجا مه‌ تراجیدیه‌ که‌ی ئه‌ مه‌ بووکه‌ بینیمان ،بارزانی ناچار ئه‌ کات پێداچوونه‌ وه‌ی جددی بکات به‌ په‌ یوه‌ندیه‌ کانی له‌ گه‌ ڵ یه‌ ک به‌ یه‌ کی وڵاتانی ده‌وروبه‌ر، وه‌ هه روه‌ها پێویست ئه‌ کات به‌ ڕوانگه‌ یه‌ کی تربڕوانێته‌ په‌ یوه‌ ند ی له‌ گه‌ ڵ کوردانی به‌ شه‌ کانی تری کوردوستان جیاوازله‌ وه‌ی که‌ تا ێئستا هه بووه‌.
ئه‌ وه‌ی که‌ په‌یوه‌ندی به‌ عێراقه‌ وه‌ بێ له‌ کاتی ئێستادا بۆ کورد گرنگه‌ له‌  رووی ئابووری ،ئاسایش وه‌ سیاسیه‌ وه‌ په‌یوه‌ندیه‌ کانی له‌ گه‌ ڵ عێراق په‌ ره‌ پێ دا ، چوونکه‌:

1-  کورد له ‌۲۰۰٥  له‌ ڕیگه‌ ی ئه‌ م گروپانه‌ی که‌ تائێساش له‌ گۆڕه‌پانی سیاسی بوونیان هه یه‌ ، ده‌نگیان دا به‌ ده‌ ستوری تازه‌ی عێراق ومانه‌ وه‌ی کورد له‌ناوعێراق له‌ بری دانگ دان به‌ سه‌ ربه‌ خۆیی که‌ ئه‌ وکات ده‌ وڵه‌تی عێراق دروست نه‌ ببۆوه‌ ،‌ سه‌ربه‌ خۆیی گوونجاوو ئاسان بوو، تا سه‌ ره‌ نجام کورد به‌ ئا ره‌زووی خۆی بریاری دا به‌ یاساو به‌ ده‌ ستوور خۆی بکاته‌ عێراقی  که‌ براده‌ران ناویان نا بووعێراقی هیواوئاشتی ۰
2- له‌ که‌تی ئێستادا،پاش ئه‌ وه‌ی عێراقی دوای به‌ عس به‌ ده‌ستی کورد دروست کرایه‌ وه‌، وه‌ کوردیش بۆ/وه‌ له‌سه‌ رپۆست وایمتیازاتی ماددی عیراق شه‌ ڕی یه‌ کتر ئه‌ که‌ ن وه‌ خۆیان بێ حورمه‌ ت ورووره‌ش ئه‌ که‌ ن، وڵاتانی گه‌ وره‌ی خاوه‌ن هێزو بریاریش بۆ به‌ رژه‌ وه‌ ندی خۆیان لانی که‌ م تا ئێستاش له‌ گه‌ ڵ هه ڵوه‌شانه‌ وه‌ی عیراق نین .
بۆیه‌ دروست کردنی په‌ یوه‌ندی له‌ گه‌ ڵ وڵاتانی ده‌ وروبه‌ر له‌ سه‌ر ئه‌ ژماری په‌ یوه‌ندی له‌ گه‌ڵ عیراق زیان هه م به‌  کوردهه م به‌ عیراقیه‌ کان ئه‌ گه‌ یه‌ نئ ،ئاش به‌ تاڵی ۱۹۷٥، 1988،۱۹۹٦ وه‌ ۲۰۱٦ نموونه‌ ی به‌ رهه می هه ڵه‌ سییاسییه كانن له‌ دیاری کردنی په‌ یوه‌ندیه‌ کانا ،که خه‌ ڵکی هه ژاروزه‌ حمه‌ ت کێشی کوردوستان به‌ خوێنی خۆیان تا ئێساش باجه‌ که‌ی ئه‌ ده‌ن هه رله‌ قوربانی دان له‌ مه‌ یدانی نه‌ به‌رده‌ کان وبه‌ ندیخانه‌ کانا تا ئه‌ گاته‌ راگواستن و کۆچ پئ دان وکیمیا باران و ئه‌ نفال.
ئه‌ گه‌رله‌ ماوه‌ی ئه‌ م چه‌ ند  مانگه ی داهاتوودا بارزانی نه‌ توانێ ڕووبه‌ رووی به‌ ربه‌ سته‌ کان ببێته وه كه له هه موو بواره كانا هه ستی پێ بکرێ به‌ ره‌ وگۆڕان کاری ریشه‌ یی ،ئه وه‌ دووچاری کێشه‌ ی متمانه‌ ئه‌ بێته‌ وه‌ ،وه‌ خه‌ڵک زیاتربێ هیوا ئه‌بن له‌ نه‌ بوونی گۆڕان کاری، بۆیه‌ ئه‌ گه‌ ری سه‌ رهه ڵدانی ره‌وشی ئێستای وه‌ ک سودان وئه‌ لجه‌ زائیرله‌ کوردوستان زۆره‌ ئه‌ گه‌رله‌ ئاینده‌ یه‌ کی نزیکا گۆڕان کاری جددی نه‌ کرێ ،واته‌ بریار ئه‌ که‌ وێته‌ ده‌ ست شه‌ قام ،مه‌ گه‌ ر ڕووداوێکی ده‌رکی رووبدات ورێگری بکات له‌ سه‌ رهه ڵدانی ئه‌ و ره‌وشه‌ی که‌  له‌سودان وئه‌ لجه‌ زائیرهه یه.


21/08/2019



وتارەکانی تری نوسەر