ئەو هێز و گروپ و کەسایەتیانەی ماوەی ساڵانێکە خۆیان بە ئۆپزسیۆنی پەرلەمانی و دەرەوەشی دەزانن، تا رادەیەک زەمینەیەکی لێکتێگەیشتن و هاوهەڵوێستیان سازکردوە. سەرەرای لاوازیەکانی ئەم بەرەی گۆرانخوازە بەڵام توانیویانە بەشدار بن لە هۆشیارکردنەوەی کۆمەڵگا، لە پیشاندانی عەیب و عاری دەسەڵات و حزبەکانی دەسەڵات، فراوانکردنی بەرەی نارازی، ئاگادارکردنەوەی دنیای دەرەوە لە گەندەڵی دەسەڵات و پێشێلکردنی یاسا و مافەکانی مرۆڤ و ئازادی و رادەربرین و.. تاد.
ئەگەرچی ئەم هەوڵ و تەقەڵلایانە ئاکامی گرێبەستێکی سیاسی و رێکخراویی نێوانیان نیە و نەش توانراوە دیدێکی ستراتیژی گشتگیری هاوبەشی بەرهەم بهێنن، بەڵام هاوکات ئاوێنەیەکی رونە بۆ خەم و مەبەستیان بۆ گۆرینی دۆخی ئێستا.
بەتەنیشت ئەم بەرە بەرفراوانە نارازیە لە دوا هەڵبژاردنەکان بۆ پەرلەمانی عێراق دەرکەوت کە زیاتر لە ٦٠% هاوڵاتیانی هەرێم هەمان خواستی گۆرینی شێوازی حوکمرانی و سیستەمی سیاسی ئەوانیان هەیە. چەندین هۆکار پابەند بە بەرەی گۆرانخواز کاریگەری هەستیاری نەرێنیان لەسەر دیدگا و کار و چالاکی و گەشەکردنی کردوە ، لەوانە: غیابی سەرکردەی کاریزما و خاوەن بریار، کەم دەرامەتی بەرەی گۆرانخواز لە روی داراییەوە، نەبونی هێزی رادع بەرامبەر دەسەڵات وغیابی پەیامی هاوبەشی و پەیوەندی جێگیری پتەو لە سەر ئاستی ناوچەکە و دنیا وایان کردوە کە بە جدی گوێگری داواکاری و خواستەکانیان نەبن.
بەدەر لەم هۆکارانەی پەیوەست بە بەرەی گۆرانخواز، چەندین فاکتەری تر بونەتە ئەستەنگ و کێشە بۆ پرۆسەی گۆرانکاری دروست و جدی.
یەکەم: هێزە ئیسلامیە سیاسیەکانی باشور لەمپەرێکی ژێربەژێرن لە بەردەم گەشەکردن و چەسپاندنی هزری ئۆپزسیۆنیکی کاریگەر دور لە دۆگمای سیاسی و سوراندنەوە لە بازنەیەکی داخراودا. نزیکەی چارەکە سەدەیەکە لە باشور لە گەڵ چەندین تەوەر گەمە دەکەن کەچی هەر لە شوێی خۆیان تەراوح دەکەن و ئەوەی بەدەستیان هێناوە وەک حزب و بزوتنەوە، مەبەست لە هەوڵ و نیەتی پاکی چەند کەسایەتیەک لە نێوانیاندا نیە، لە یەک دو خاڵ دەرناچن: لە دەسەڵاتدا دەبن گوێرایەڵ و لە دەرەوەی دەبن بێمزەرەت بۆ دەسەڵات و بێ هەڵوێستی کاریگەر ئۆپزسیۆنێکی روکەشی ناجێگیرن.
ناشێ نەشڵێین بەشێکی بەرچاوی ئەم هێزانە بەشێکن لە ئاراستە جیاوازەکانی ئومەمیەتی ئیسلامی سیاسی و جەمسەرە مەزهەبیەکانی ناوچەکە، ئەجێندای تایبەتی خۆیان هەیە و لەو سەرچاوەیەشەوە لە پرسە نەتەوەییەکاندا کاردەکەن، بۆیە سەربەخۆیی سیاسی و رۆڵیان هەمیشە لە ژێر پرسیاری گەورەدان.
دەوم: پروکانەوەی هزری گۆرانکاری لەلایەن دەسەڵاتی بزوتنەوەی گۆڕان، دەسەڵاتێک لە پرۆسەی گۆرانکاریدا لە شکست زیاتر تا ئاستی گەرانەوە بۆ خاڵی سفر هیچی تری بۆ هزرەکە بەدەست نەهێناوە.
تاقمێکن لە بۆشایی سیاسیدا دەخولێنەوە، نە مەرجەع و نە باوەریكی تایبەت و نە هزرێکی دیاریکراویان هەیە، بۆیە بە هەمو ئاراستەیەکدا چون و دەچن، وای لێهاتوە بونەتە سیمبۆڵێکی ناشرینی تری کۆمەڵگا.
سێیەم: پارتی، ناسینی و تێگەیشتن لە سیاسەت و مەرامەکانی پارتی بەبەراوردکردن لە گەڵ هێزەکانی باشوری کوردستان مەتەڵێکی قورس نیە، چونکە راشکاوانە و راستەوخۆ دەڵێت چی دەوێت و کار بۆچی دەکات. کە زۆربەیان بۆ بەرەی گۆرانخواز ئەستەنگ و لەمپەری بەهێزی بەرچاون.
بۆ بەرەی گۆرانخواز هەڵەیەکی گەورەیە هەڵسەنگاندن بۆ پارتی تەنها وەک گەورەترین حزب بکات، چونکە پارتی بۆتە دەسەڵاتێکی رەها و خاوەنی زەمینەیەکی گەورەی ئەو دەسەڵاتەیە.
چوارەم: یەکێتی، هەڵسەنگاندنی رۆڵی زۆربەی هێزەکانی تر لە خەباتی نەتەوەیی و نیشتمانیدا شایستەی بەرزنرخاندن و رێزگرتنن، لێرەدا بە وردی باسی مێژوی یەکێتی دەکەم چونکە مەبەستی یەکەمی ئەم نوسینەیە.
پێشەکی پێویستە بڵێم یەکێتی هێزێکی رەسەنی بنەرەتی بزافی کوردایەتی بو نەک تەنها لە باشور بەڵکو لە سەر ئاستی کوردستانی گەورەش. یەكێتی هێزی سەرەکی پلان دارێژی بەرەی کوردستانی و راپەرین بو و رۆڵی سەرەکیشی تێیاندا هەبو، یەكێتی مێژویەکی ئێجگار مەزنی لە خەبات و فیداکاری و بەرخودان هەیە. ئەمانە راستیە چەسپاوەکانی مێژون و هێچ هێزێک لە گەردوندا ناتوانێت دەسکاریان بکات، بەڵام ناشێت و لە مێژوی هیچ میللەتێکێشدا روی نەداوە ئەم جۆرە مێژوە ئۆتۆماتیک و بێ خۆگونجاندن و نۆژەنکردنەوە بکرێتە رێگەخۆشکەر بۆ ئایندەیەک کە لە خزمەتی ئەو مێژوەدا و درێژەپێدەریشی بێت بە شێوازی گونجاو لە گەڵ قۆناغەکاندا، بەپێچەوانەوە بێگومان مێژو و ئایندە زۆر نامۆ بەیەکتر دەبن، لێرەوەش هەڵوەشاندنەوە و هەڵوەرینی یەک بە یەکی جومگەکانی گرێبەستی مێژو و ئایندە سەر هەڵدەدەن. لەم روانگایەوە هەوڵ دەدەم هەڵسەنگاندن بۆ رۆڵی یەکێتی لە پرۆسەی گۆرانکاریدا بکەم.
بۆچی یەکێتی ئێستا ئەستەنگ و لەمپەرێکی بەهێزە لە بەردەم گۆرانکاریدا؟
یەکێتی، تایبەت دوای وەفاتی مام جلال، لە هێزێکی بزوێنەر و خاوەن دیدیگایەکی واقیعی کلاسیکی بۆ ئایندە و گۆرانکاری هێدی هێدی بۆتە هێزێکی موحافزکاری لەتبو کە خاوەنی دیدگا و هەڵوێستی جێگیر نیە، رەفتار و کاریان ناگونجێن لە گەڵ ئەوەی ئیدیعا و بانگەشەی بۆ دەکەن.
یەکێتی ئەم سەردەمە لە ئەرزی واقیعدا ئاوێنەیەکی تەم و مژاوی مێژو و کارنامە نوسراوەکەیەتی. بێگومان فرەجەمسەری بێسەروبەری ناو یەکێتی ( هەڵوەرینی چەپکە گوڵەکەی مام جلال) سەنتەرەکانی فرە بریار و بەرژەوەندی لێکەوتۆتەوە، لێرەوەش بوژاندنەوەی ناکۆکی و ململانێ موزمنەکانی نێوان ئەو جەمسەرانە لە ئارادایە. لە سایەی سودوەرگرتن لە گەندەڵی و قۆرخکاری و موناوەرەی سیاسی لە گەڵ بەغدا و هێزە ئیقلیمیەکان جەمسەرەکان بونەتە خاوەنی دەسەڵات و پارە و کۆمپانیا و نەوت و بازرگانی بەرفراوان و تۆرێکی گەورەی سپیکردنەوە پارەی رەش، هاوکاتیش هەر جەمسەرە ناوچەی خۆی، میلیشیای خۆی، راگەیاندنی خۆی و دەزگا تایبەتیەکانی خۆی هەیە. ئەم لۆکاڵی و بەرژەوەندی لۆکاڵیانەی جەمسەرەکانی یەکێتی کۆسپێکی ئێجگار گەورەن لە بەردەم پرۆسەکانی گۆرانکاری، چونکە گۆرانکاریەکی ئەرێنی هەرچەندە بچوکیش بێت لە گەڵ بەرژەوەندی و دەسەڵاتی ئەو جەمسەرانە یەک ناگرنەوە، ئەزمونەکانیش سەلماندویانە ئەو جەمسەرە چاوچنۆکانە ئامادەن هەمو سنورێکی سیاسی و یاسایی و کۆمەڵایەتی بۆ خاتری بەرژەوەندیەکانیان ببەزێنن، روداو و ئەزمونەکانی ساڵانی رابوردو ئەم واقیعە تاڵە دەسەلمێنن.
لەسەر ئاستی لوتکەی دەسەڵاتی یەكێتیش، بە دێرین و تازەوە، نمونە و چیرۆکەکان گەلێک زۆرن، ئەوان خۆیان بەدەستی خۆیان وایان لە یەکێتی کردوە، نارازی و رەخنەگران، تەنانەت ئەوانەی ناو یەکێتیش، هەوڵێکی زۆریان لە گەڵیان داوە جوانیەکانی مێژو بپارێزن و بە سیاسەتی جوان و رون بەرەو ئایندە هەنگاو بنێن، کە خۆیان بێ باك بون مافی هەموە رەفتار و روخساری ئێستایان لە ئاوێنەی میللەتەوە ببینین نەک تەنها لە ئاوێنەی مێژ و حزبەوە.
لەم نوسینەدا کاتی ئەوە نیە تەنها باسی بەشێکیش لەوە بکەین کە دەسەڵاتدارانی یەکێتی چیان لە ناوچەکانی دەسەڵاتیان کردوە، ژمارە و روداو و فاکتەکان بۆ خۆیان دەدوێن، باشترە ئەوە بۆ پسپۆرەکان جێبهێڵرێت تا زامەکان خەستتر نەبن.
یەکێتی ئێستا لەبەرەم دو ریانێکدایە، دو ریانی هات و نەهات، ئەو دەستەواژەی مام جلال زۆر جار جەختی لێ دەکردەوە، لە حزوری خۆیدا، سەرەرای کۆسپ و کێشەکان، بەردەوام رێگای هاتی دەگرتە بەر، زۆرجار سەرکەوتو بو کە ماهیەت و پێگەی حزبەکەی بپارێزێت گەرچی چەقیشی بەستبو.
مەخابن یەکێتی لە چەند ساڵی رابوردو ئەوەندەی سەرقاڵی ململانێ و ناکۆکیەکانی بو لە گەڵ پارتی و گۆڕان و بەهێزکردنی پێگەی لە ناوچەکە و عێراق و قۆرخکردنی ئیدارە و ئابوری ناوچەکانی دەسەڵاتی پشکێکی کەمی ئەوە کاری لەسەر گۆرانکاری لە سیستەمی حزبی خۆیدا و بواری بەرێوەبردنی هەرێم و حوکمرانیە لۆکاڵیەکان نەکردوە، جاریش رەفتاری توندرەوی و گرژی بەرابەر گۆڕان و هاوڵاتی نارازی پێرەو کردوە، ئەو هۆکارانەی لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش چەندین پرسیاری جدی لە سەر ئەم هێزە دروستبون.
ململانێ و ناکۆکیە خەستەکانی نێوان ئامۆزاکانی یەکێتی زیاتر لە حەملەکانی ئەنفال و کیمیابارانی بنکە و هێزەکانی یەکێتی و هێڕشە درندەکانی دوژمن و جاش و نەیارانی یەکێتی زەرەریان پێ گەیاندوە، چونکە ئەو سەردەمانە یەكێتی بە ئیرادەیەکی پۆڵایین و یەکگرتو بەرەنگاریان دەبونەوە، ئێستا ئەم لێکترازان و شەر ومەرافە ناوخۆییە بێجگە لەوەی بەخشینی دەرفەتێکی زێرینە بە رکابەر و دوژمنانی یەکێتی بۆ قۆستنەوەی هاوکات مەترسیدراتر لەوە بونیادی و پێگەی یەکێتی بەشێوەیەک زامدار کردوە مەگەر فشاری دەرەکی و موعجزە نەهێڵن برینەکە بەرەو هەوکردنێکی کوشندە ببات.
هێزێک لەم دۆخەدا و بەو خەسڵەت و رەفتارانەی ئەستەمە بتوانێت تەنها گۆرانکاری جدیش لە ناو خۆیدا بکات جا چ بگرە لە کوردستان.
باڤڵ تالەبانی، هاوسەرۆکێکی یەکێتی، پێدەچیت دەرکی بە مەترسیەکان کردبێت، بۆیە بەم دواییە چەند بریاری داوە و ئیجرائاتی کردوە کە بە کۆمەڵێک پرسیارەوە شایستەی ئەوەن چاوەروانی بەردەوامبونی سیستەماتیک و ئاکامەکانی بکرێت!
ئایا بە جدی گۆرانکاری دەوێت؟ گەر وایە یەکەم هەنگاو پتەوکردنی ریزەکانی حزبەکەیەتی، ئەمەش بە ئاشتبونەوە لە گەڵ هاوسەرۆکەکەی تری یەکێتی دەست پێدەکات و بەیەکەوە بۆ کارنامەی هاوبەشیان شانی بدەنە بەر.
چ مەنتقێکە سەرکردایەتی هێزێک لە گەڵ رکابەرە سەرسەختەکانی خۆی دابنیشێت و کوبونەوە بۆ لێکتێگەیشتن و رێکەوتن بکات کەچی لە گەڵ بەشێکی هاورێکانی خۆیان شیر و تیر بسوێنن!
چەندین پرسیاری تریش لە مێشکی هاوڵاتیاندا دەگوزەرێن، با ئێستا تەنها چاوەرانی کردار بین بۆ وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارە بنەرەتیە.
چیرۆکێک وەک پەندێك
دەگێرنەوە پیاوێکی دەسەڵاتدار و دەوڵەمەند و ژیر وەسیەت بۆئەو دو کورەی هەیەتی دەکات، دەڵێت: پاش مردنم پێی ئەسپی کامتان درەنگتر گەیشتە فڵان شار ئەو دەبێتە وارسی من. دوای مردن هەر دو کور سواری ئەسپەکانیان دەبن، هەر یەک لێیان هەنگاوێك دەنێت دە هەنگاو دەچێتە دواوە بەم شێوەیە چەندین رۆژ خەریک دەبن، تا پێاوێکی زۆر ژیر و بە ئەزمون پێیان دەڵێت ئەسپەکانتان بگۆرنەوە و مەسەلەکە یەکلا دەبێتەوە، ئیتر دو کورەکە دەکەونە غارکردن.
چاوەروانین!
رۆتەردام: ٢٤ دیسمبەر ٢٠٢١