Sun Tzu
ژەنەرەاڵێکی چینی ٥٤٤-٥٩٦ پێش میلاد دەڵێت:
شکست ئەوەندە عەیبە نیە ئەگەر شەرەکەت وەک پێویست کردبێت.
Ovidius
شاعیرێکی سەردەمی رۆمانیەکان ٤٣ پێش میلاد – ١٧ دوای میلاد دەڵێت:
ستراتیژی بێ تەکتیک هێواشترین ریگەیە بۆ سەرکەوتن، تەکتیک بێ ستراتیژ دەنگی شکستە.
دوای شکستی گۆڕان دەبینین گەلێک حزب وگروپ و تاقملە ناو گۆڕان و دەرەوەی کەوتونەتە جموجۆڵ.
لە گەڵ شکستی گەورەی هەر هێزێک، کۆمپانیا یاخود کەسێک گەلێک کریار و خەمخۆر بەرچاو دەکەون، کەم نین ئەوانەی بە هەرزانترین نرخ شکستەکە بۆ دروستی هەڵسەنگاندن و بۆچونەکانی خۆیان دژ بە شکستخواردو بەکار دەهێنن، تێشیاندایە شکست بە هەڵێکی زێرین دەبینێت تاخۆی بە پاڵەوانی هەستانەوە نمایش بکات و لەو پرۆسەیەدا جێگەی خۆی گەرم بکات، ئەمجۆرە لە سیاسەت بەرێکردن و سیاسەتمەدار و سەودا و مامەڵەکردنەلە مێژە کاریگەری گەورەیان لە کۆمەڵگاکەماندا هەیە.
فازڵ میرانی، سکرتێری گشتی پارتی، دەڵێت: گۆڕان بێ کورسیش هەر گۆڕانە، جاران زۆر جار گوتویەتی: بۆ پارتی بەدیلی یەکێتی هەر یەکێتیە.
باڤڵ تالەبانی هاوسەرۆکێکی یەکێتی دەڵێت: قەرەبوی گۆران بە پۆستەکانمان لە بەغدا دەکەینەوە.
ئەم دو هێزە دەسەڵاتدارە بەم جۆرە لێدوانانە لاوانەوەی شکستخواردو دەکەن و دەستێک بەسەر شانیدا دەدەن، کریاری سیاسین، ئایا بیریان چوە چیان بەرامبەر بە گۆڕان کردوە! خێرە وا نەرم و نیان و دڵفراوانن!
چەند کەسایەتی و هێزی تر جا بە شکستەکە دڵخۆشن یاخود دڵگرانبێدەنگیان هەڵبژاردوە، لە هەر دو حاڵەتدا هۆکاری سیاسیان لە پشتە، وەک جوڵانەوەی نەوەی نوێ کە شکستەکە تا رادەیەک بە سودی ئەوان شکاوەتەوە. ئەمجۆرە لە کریار لە نیەتدا جیاوازیەکی ئەوتۆیان لە گەڵ دەسەڵات نیە تەنها ئەوە نەبێت مەدایکاریگەری و مەزادکردنیان سنوردارە.
نەیار و ناحەز و و دوژمنەکانی دامەزرێنەری گۆڕان و دارێژەری هزری سەردەمانەی گۆرانکاری، کاک نەوشیروان، دەمێکە لە کەمیندان، بەشێکیان دەمامک کراو و باقیەکەشی ناسراو و بەرچاون، ئێستا لە هەیەجانی دڵخۆشیدا بەم شکستە کریاری تێرکردن و شکاندنی رق و کینە وتینویەتی کەڵەکەبوە موزمنەکانیانن. ئەمانە کریاری خۆپەرست و ئۆپۆرچینیستن و توانای موقایەزەی ترێ بە چاشیان نیە.
لە دۆخی شکستدا تاقمەکانی ناو گۆڕان و گۆرانخوازانی دەرەوەی بزوتنەوەکە بون بە سێ پارچەی سەرەکیەوە:
یەکەمیان: زۆربەی دەسەڵاتدارانی گۆڕان و تیمەکەیان لە حکومەتهەر بەردەوامن پێگە و بەرژەوەندیەکانی خۆیان لە سایەی سیاسەت و حزبایەتی و حوکمرانیدابپارێزن،تێشیاندایە بێشەرمانە دەڵێن بۆ هەستانەوەکارێکی باشە گۆران لە نارازیەکانی بزوتنەوەکە خۆش بێت و دڵفراوانی بەرامبەریان بنوێنێت، وەک ئەوەی ئەوان هۆکاری سەرەکی شکستەکە بن.جڤاتی نێستمانی داوا لە خانەی راپەراندن دەکات دەست لەکار بکشێنەوە بێئەوەی ئاورێک لە بەشێک لە کار و بریار و نیەتە نارەواکانی خۆیان بدەنەوە کە هۆکارێکی سەرەکی تری شکستی گۆڕانن. ئەمجۆرە کریارە ناوخۆییانە بێئەوەی سەرمایەی فکر و هزریان بۆ ئایندە پیشان بدەن تەماعێکی زۆر لە سەریاندا دەگوزەرێت بۆ دوبارەبونەوەی ئەزمونەکان بە رتوشکردنێکی سادەوە، هەستانەوەی گۆڕان بە پێوەرەکانی چەواشەکردن و عاتفی و قیرچسمەیی و لەسەر دەستی هۆکارەکانی شکست خەونێکی نەزۆکە.
تیمی حکومی گۆران لە جێگری سەرۆکی هەرێمەوە تا موستەشارە بێدەنگ کراوەکان و پاشکۆکانیان نایانەوێت لە حکومەت بکشێنەوە چونکە کارێکی وا بێ بەشیشیان دەکات لە زۆر ئیمتیازاتی مادی، ئەمانە،تەنانەت لەم شکستە گەورەیەشدا، وەکمۆتەکانی گۆڕان پێداگری لە مانەوەیان دەکەن بێئەوەی کارێکی بەرچاوی گرنگیان بۆ هزری گۆرانکاری کردبێت یاخود نیەتی کردنیشیان هەبێت. گۆڕان ئەزمونی تاڵی لە گەڵ ژمارەیەک لە نوێنەرەکانی لە دەسەڵاتدا هەیە، تۆ بلێی ئەمجارەش بگاتە ئاستی نمونەکانی پێشو! تەنها سەرمایەی ئەمان وەک کریارێک پێگە و ئیمتیازاتیانە لە دەسەڵاتێکی نامۆ بە هزری گۆرانکاری و چاکسازی.
دوەمیان: کورەکانی کاک نەوشیروان، ئەم دو زاتە تا ئەم چرکەیەش لە بێدەنگیدا بە دەوروبەری گۆڕاندا گوزەر دەکەن، دنیای درەوەی بازنەکانیان نازانن چیان دەوێت و بە نیازی چین و پرسی موڵک و ماڵی باوکیان چۆن بوە و بەرەوی کوێ و چی دەیبەن، ئەمان پرسی تەوریسیان لە ناو گۆڕان بە تەم و لێڵی هێشتۆتەوە. بێگومان گۆڕان لە ئایندەدا چی لێ بێت رۆڵی ئەمان لەو پرۆسەیەدا گەر یەکلاکەرەوە نەبێت بێگومان هەستیار و گرنگ دەبێت.
باوەری توندم هەیە دوای کۆچی دوایی کاک نەوشیروان و بەهۆکاری روداو و گۆرانکاریەکان لە ناو گۆڕان و هەڵوێست و سیاسەتەکانی بزوتنەوەکە و بێدەنگی و مانەوەی نما و چیا لە دۆخیکی نارۆشندا گەیاندنی زەرەر بە ناو و ناوبانگی کاک نەوشیروان لە ئاکامە هەستیارەکانی بوە.سەرەرای ئەوەی ئەم ئاکامە بەمەبەست و بێ مەبەستیش بوبێت بەڵام بەقەد یەک تاڵە مو لە مێژوی کاک نەوشیروان ناگۆرێت، بۆ کۆتایی هێنان بەم دیاردەیە ئەرکی کورەکانیەتی لە هەوڵەکانیان بۆ هەستانەوەی گۆڕان کاک نەوشیروان نەکەنە سەرقافڵە، بەڵکو چی نوێیان لە سەر کاک نەوشیروان پێیە سەبارەت بە موڵک و ئیرس و ئایندەی گۆڕان راشکاوانە بۆ خەڵک باسی بکەن، حوکمیش بدەنە دەستی هاوڵاتیان بۆ بریاردان، ئەگەرێکە دوای ئەم کارە گرنگە لەم تاریکیەی ئێستادا مۆمەکەی باوکیان بۆ هزری گۆرانکاری بگەشێتەوە. ئەم دو مرۆڤە دەبێت کریاری پاراستنی مێژوی پر شانازی و سەروەری باوکیان بن نەک شتی تر، چونکە دوای ئەم شکستە بەشێک لە کریاران مەبەستیان خودی بزوتنەوەی گۆران نیە بەڵکو کوژانەوەی هەتا هەتایی تیشکی ئەو مۆمەیە کە جەخت لە ئومێد بە ئایندە و هزری گۆرانکاری دەکات، ئەوە ئەو مۆمەیە کە عەرشی دەسەڵاتی لەرزاند.
سێیەمیان:
نارازی و وازهێنەران لە گۆڕان
ئەم توێژە گەورەترینە. لە بنەرەتدا بون بە دو بەشی سەرەکیەوە:
١- کریار و سەیرکە
٢- ماڵئاواییکەر
کریار و سەیرکەر:
هەر کەسێک لە ناو گۆڕاند نارازی بوبێت مانای ئەوە نیە بەرگریکەر بوبێت لە هزر و پرۆسەی گۆرانکاری، تێیاندا بوە و هەشە نارازیە بە پۆستەکەی، بە موچەکەی، بە شێوازی مامەڵەکردن لە گەڵی و ...تاد.کاک نەوشیروان لە گەڵ دروستبونی گۆڕان بایەخێکی بەرفراوانی بە رۆڵی نەوەی گەنج لە ناو بزوتنەوەکە دا، هێدی هێدی لە ئەندامی ژورەکانی گۆڕان و لە پێکهاتە رێکخراوەییەکاندا بەرەو پێش دەچون و لە هەڵبژاردنەکانیشدا بۆ پەرلەمان و ئەنجومەنی پارێزگاکان و فەرمانرەوایی پشکی شێری بە گەنجەکان دا.
بەشێک لە هاوکارە موخەزرەمەکانی خەبات و سیاسەت و بەشێکی بەرچاوی نەوەی گەنج بە جدی و دڵسۆزانە کاریان دەکرد و کاک نەوشیروانیش هاوسەنگی نێوانیانی راگرتبو. دوای وەفاتی و کاتێک زۆرینەی موخەزرەمەکان دەستیان بەسەر سەرجەم جومگەکانی گۆڕاندا گرت، هاوکێشەکە و شیرازەکەی تێکدرا. لە غیابی کاک نەوشیروان دەرگاکانی خۆپەرستی و بەرژەوەندخوازی و گەندەڵی لە بەردەم بەشێکیان واڵابون، ئێستا ئەم تاقمانە گۆڕانێکی بێ خاوەن و پەککەوتە بە باشترین هەڵ دەبینن وەک کریار و مەعمیلێکی موزمن بێنەوە کایە و مایە، بۆیە سەرقاڵی جموجۆڵی زۆر و نارونن. خۆشبەختانە جەماوەرە دڵسۆز و بە وەفاکەی هزری گۆرانکاری باشیان دەناسن بۆیە لەو باوەرەدام وەک کریارێک بەدەستی بەتاڵ دەمێننەوە. بەشێک لێیان خۆی مات دابو و لە تاریکیدا خۆیان بۆ شکستەکە ئامادە کردوەو چاوەروانن تا لە ساتی گونجاودا عەرزی خۆیان بخەنەرو.
ماڵئاواییکەر:
ژمارەیەکی زۆر لە ئەندامانی ئەنجومەنی نیشتمانی و گشتی و خانەی راپەراندن و هەڵسوراوانی گۆڕان لە وڵات و لە دەرەوی وڵات و بەشێک لە ئەندامانی پەرلەمانی کوردستان و عێراق یا ماڵئاواییان لە گۆران کردوە یاخود دەسەڵاتی گۆڕان دوریان خستونەتەوە یاخود رایان گەیاندوە پابەندی سیاسەتە چەوتەکانی گۆران نابن.
لە ئەرزی واقیعدا پشکی شێری کاری جدی بۆ بوژاندنەوەی هزری گۆرانکاری بە شێوازێکی نوێ و بە سودوەرگرتنیش لەئەزمونی گۆران و هەڵەکانی رابوردو کەوتۆتە ئەستوی بەشە خاوەن هەڵوێستە جێگیر و بە وەفاکەی ئەمان، ئێستا هێمنانە و هێدی هێدی کاری بۆ دەکەن.
لەم دۆخەی ئێستادا ئەم گروپە گەورەیە چاوەروانن تا بزانن لە شكستی سیستەمی سیاسی و حوکمرانی کوردستان بە گۆڕانیشەوە چی پێویست و گونجاو و باشە بۆ تێپەراندنی دۆخەکە بیکەن، پرسیاریش لە خۆیان دەکەن: چیان دەوێت؟
لەو باوەرەدام نەفەس و نیەت بۆ دارشتنەوەی هزری گۆرانکاری و چاکسازی دەبێت دور بێت لە نەزعەی حزبایەتی بەرتەسک و دژایەتیکردنی بێ مانا و ناوەرۆک، دوربێت لە خۆدابران و پۆپۆلیزم و خۆ بە پێشەنگ و پێشرەو زانین، پێویست دەکات بازێکی بەرچاو بەسەر سیاسەتکردنی کلاسیکیدا بدات، بەو مانایەی دەرک بەو راستیە بکرێت کە دەسەڵات و بەشێکی هێزەکانی کوردستان تا ئەم چرکەیەش بەرهەڵستکاری سەرسەختن لە بەردەم هزرەکانی گۆرانکاری ریشەیی و چاکسازیدا و لەو روانگایەوە مامەڵەی دۆخەکە بکەن بێئەوەی دروشم و کارنامەی قورس هەڵگرن و لە ئەرزی واقیعشدا پێیان نەکرێت. پەلە نەکرێت چونکە ئەرکێکی ئێجگار قورسە لەم دۆخەی ئێستادا رێگایەکی راست و دروست بۆ ئایندە دارێژیت.
دەبێت راستیەکی چەسپاو لە یاد نەکرێت، ئەویش لە هەر شوێنێک گەورە یاخود بچوک هزری گۆرانکاری رەسەن سەرهەڵدا و ببوژێتەوە دەبێت هەمویان تەواوکەری یەکتر بن، بە پێچەوانەوە کەلێنێکی گەورە رێگەخۆشکەری شکست دەبێت.
ناشێت بێ ئاگاش بین لە نیەت و مەرامەکانی هێز و وڵاتانی ناوچەکە، گەرچی ئەوان لە رابوردود وەک ئەمرێکی واقیع هەوڵیان داوە لە گەڵ گۆڕان مامەڵە بکەن، بەلام لە ناخیاندا تەڵەیان بۆ گۆران دانابو بە ئێستاشەوە. پشتەستوربون بەم جۆرە فاکتەرانە بۆ هزری گۆرانکاری یەکسانە بە خۆرادەستکردن بە واقیعێکی تاڵ و ئایندەیەکی لەرزۆک.
چاوەروانین تا بزانین چی رودەدات!
رۆتەردام: ٣٠ ئۆکتۆبەر ٢٠٢١