لێكەوتەكانی بە هەڵە تێگەیشتن لە بڕیارەكەی دادگای باڵا

سمکۆ ئەسعەد ئەدهەم

بێ‌ دەنگی ناوەندەكانی بڕیار لە عیراق ، لە جێبەجێكردنی بڕیارەكەی (دادگای باڵا) سەبارەت بە (نەوت وغاز)ی هەرێم ، ئەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی ئەم حكومەتەی ئێستا كاربەڕێكەرە وناوەندەكانی بڕیار لە دەوڵەتی عیراقدا چاوەڕێی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی عیراق ئەكەن .
لە بەرامبەر ئەم بێ‌ دەنگییە ، هەڵە تێگەیشتنێك لای ناوەندەكانی بڕیار لە هەرێم دروست بووە ، وای كردووە هەرێم بكەوێتە چەند هەڵەیەكی كوشندەوە :
یەكەم /
دەسەڵاتی هەرێم ، وا ئەزانێت عیراق یەكسانە بە كۆی ئەو حزبانەی لە پرۆسەی سیاسیدا لەگەڵیاندان ، نازانن عیراق بە دەر لەو حزبانە ، بە چوار دامەزراوەی نوێی بەهیز ڕاگیركراوە :
1-دامەزراوەی دادوەری عیراق، واتا دەسەڵاتی دادوەری بە دادگای باڵای فیدرالی و دەزگای داواكاری گشتیی ، بەرامبەر بە نەبوونی دادگایەكی باڵا لە هەرێم ، لەبەر ئەوە سەرجەم یاساكانی هەرێم جێگای تانەلێدان وهوڵوەشاندنەوەن بە هۆی ئەوەی لە خودی هەرێم دەرفەتی تانەلێدان بوونی نەبوە و نییە ، و لە كاتی دارشتنی یاسا فیدرالییەكانی عیراق ، هەرێم ئەو لایەنەی بە مەبەست پشتگوێ‌ ئەخست. 
2-دامەزراوەی سیاسەتی دەرەوەی عیراق ، لە ڕێگای وەزارەتی دەرەوە و ونێردە دیپلۆماسییەكانی عیراق . بەرامبەر بە فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی هەرێم كە تا ئێستا هەرێم نەیتوانیوە یاسایەك بۆ ڕێكخستنی كارەكانی دەربكات . 
3-دامەزراوەی سەربازی عیراق، بە سوپای فەرمی عیراق و لەشكری حەشدی شەعبی واتا دوو لەشكری لەیەك جودای كاریگەر و بڵاوەپێكراو بە هاوبەشی لەسەرتاسەری خاكی عیراقدا ، بەرامبەر بە یەك هێزی پێشمەرگەی نا یەكگرتوو ، دابەشبوو بەسەر دوو زۆنی سیاسی لە هەرێم. 
4-دامەزراوەی ئابووری عیراق، بە هەرسێ‌ وەزارەتی نەوت و دارایی و بازرگانی ، بەراورد بە هاوشێوەكانیان لە هەرێم ، كە هەموان ئەتوانین كەم تا زۆر ئاستەكانیان بەراورد بكەین.
ئەوەی گرنگە ،سەرانی ئەو دامەزراوانەی عیراق ، بەرگری لە بوون ومانەوەی دەوڵەتی عیراق ئەكەن و ئەوەی گوێی لێ‌ نەگرن حزبە سیاسییەكانە ، لە كاتێكدا كورد لە پاڵ ئەو حزبە عیراقیانەدا دەنگی بە یاساكانی ئەو دامەزراوانە داوە. 


دووەم / 
تێنگەیشتنی هەرێم لە ناوەڕۆكی بڕیارەكەی دادگای باڵا ، وا تێگەیشتووە  بڕیارەكە تەنها بواری نەوت وغازی گرتۆتەوە، نازانن بەستنەوەی ئەو سامانەی بە ئابووری عیراق لێكەوتەی تری هەیە، وەك ئەوەی لە (بنەمای دووەم – ناوەڕۆكی بڕیارەكە) بە پێی (ماددە 110/یەكەم) هاتووە : (بازرگانی كردن لەگەڵ وڵاتانی دەرەوە ، دەسەڵاتی حكومەتی فیدرالی عیراقە، بازرگانی كردن لە لایەن هەرێم و هەر پاریزگایەكەوە لەگەڵ وڵاتانی دەرەوە ڕیگاپێدراو نییە ) ڕاستە ئەم قەدەغەیە لە بڕگە بڕیارەكاندا جێگای نەكراوەتەوە ، بەڵام وروژاندنی لە دەقی بڕیارەكەدا ڕێخۆشكەرە بۆ جوڵاندنی لە لایەن حكومەتی عیراقەوە ئەگەر هات و یستی ئابڵوقەی بازرگانی بەسەر هەرێمدا بسەپێنێت.
سێیەم /
هەڵەی تێەگەیشتنی هەرێم لە ئاساییبونی (لێدواندان) دژ بە بڕیاری دادگا ، كەس لە ڕاگەیاندنەكانی عیراق گوێی لێ‌ نەبووە (لایەنێكی سیاسی ، دامەزراوەیەكی حكومی ، كەسایەتییەك)ی عیراقی.. دژی بڕیارەكانی دادگای باڵای لێدوانی دابێت ، لەبەر ئەوەی ئەزانن جێبەجێنەكردنی بڕیاری دادگا ، ئەنجامی (سزایی – یاسایی) لێ‌ ئەكەوێتەوە ، سەرەتاكەی بە كردنەوەی دۆسێی لێكۆڵینەوە دەستپێئەكات  ، كۆتاییەكەیشی ئەزانرێت ، بەڵام لە هەرێم ، لەسەر ئاستی باڵا ، لێدوان لە دژی بڕیارەكەی دادگای باڵا ئەدرێت .
جوارەم / 
لەسەر ئاستی ناوخۆی هەرێم ، لێدوانی سیاسی و نەتەوەیی وجۆشدانی بەرگری و دروستكردنی خەیاڵی مەترسی لەسەر قەوارەی هەرێم ، جێگای لێكدانەوەی یاسایی بۆ لێكەوتەكانی جێبەجێ‌ نەكردنی بڕیارەكەی دادگای باڵای گرتۆتەوە ، لە كاتێكدا ئەوەی پێویستە بگوترێت ئەوەیە ، هەرگیز قەوارەی هەرێم مەترسی لەسەر نییە لەبەر ئەوەی سنووری كارگێڕی هەرێم وقەوارەكەی بە دەسەڵاتەكانییەوە بە دەستووری عیراق پارێزراوە ، بەڵام مەترسی لەسەر شكۆی هاوڵاتی هەرێمە بەرامبەر بە هاوڵاتیانی عیراق ئەگەر هات ولە ئەنجامی بەربەرەكانی بڕیارەكەی دادگا ، هاوڵاتیانی هەرێم برسی بكرێت و ڕێكاری یاسایی بەرامبەر بگیرێتەبەر، لە پێناوی (نەوت و غاز)ێك ، ئەگەر بەیاسا ڕادەست نەكرێت ، بەزۆر بەبدەستەوە ئەدرێت.

25/02/2022



وتارەکانی تری نوسەر