"لەكوردستان ئەو دەزگانەی روبەڕوی گەندەڵی دەبنەوە بوونیان نیە"
ئەنجامی لێكۆڵینەوەیەك ئاشكرای دەكات "هەتا ئێستاش ئەو دەزگاو دامەزراوە تایبەتمەندانەی ئەركیانە ڕووبەڕووی گەندەڵی ببنەوە لە هەرێمی كوردستان بوونیان نییە، یاخود بوونیان هەیەو فەرامۆشكراون‌و كاریان پەكخراوە".
لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەنووسیدا كە ڕێكخراوی سكاڵاو چاودێریی بەبۆنەی ڕۆژی جیهانی دژایەتی گەندەڵییەوە لە هۆڵی هۆتێل تایتانیك لە شاری سلێمانی سازیدابوو، لێكۆڵینەوەیەكی تێروتەسەل لەسەر (گەندەڵی) بڵاوكرایەوە.
عومەر گوڵپی، هەڵگری بڕوانامەی ماستەر لە بەڕێوەبردنی سامانی مرۆیی‌و نووسەری لێكۆڵینەوەكە لە كۆنگرە ڕۆژنامەنووسییەكەدا ڕایگەیاند: "لەم لێكۆڵینەوەیەدا، لە چوارچێوەی (7)بەش‌و (30) باسدا بەشێوەیەكی گشتی لە تاوانی گەندەڵی دەكۆڵینەوە، پێناسەی دەكەین‌و بە ڕەگە مێژووییەكانیدا دەچینە خوارەوە، شێوازەكانی باس دەكەین‌و لەسەر جۆرەكانی دەوەستین، شەن‌و كەوی زیان‌و كاریگەرییە خراپەكانی لەسەر هەموو بوارەكانی ژیان دەكەین، دواجار بێجگە لە خستنەڕووی نمونەی وڵاتانی تر بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی گرنگترینی ئەو شێوازو ڕێگایانە دەخەینەڕوو كە دەتوانن ببنە هۆی سنورداركردنی ئەم تاوانەو هێنانە خوارەوەی ڕێژەكەی بۆ كەمترین ئاست".
هەروەها وتی: "كوردستان‌و گەلی كورد شایستەی باشترین خزمەت‌و سیستم‌و بەڕێوەبردنە، شایستەی بیناكردنی وڵات‌و دروستكردنی كیانێكی سەربەخۆو بەهێزە، بەهێز بە بەها كۆمەڵایەتییەكان‌و بەهێز بە ژێرخانی ئابوری‌و بەهێز بە توانا مرۆییەكەی‌و بەهێز بە تەكنەلۆجیای پێشكەوتوو، بەهێز بە خزمەتگوزاریی شایستە‌و سەروەری یاسا‌و دامەزراوەی شارستانی. هەموو ئەمانەش لەسەر هەر تاك‌و دامەزراوەیەكی پێویست دەكەن ئەوەی پێیان دەكرێت لە بواری دژایەتی گەندەڵیدا درێغی لێ نەكەن".
لەبارەی ئامانجەكانی لێكۆڵینەوەكەوە، عومەر گوڵپی دووپاتیكردەوە: "بێگومان كۆمەڵێك ئامانج هۆكاری ئەنجامدانی ئەم لێكۆڵینەوەیەن، بەڵام لەسەروو هەموویانەوە كوردستانێكی بەهێز بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ناحەزان‌و فەراهەمهێنانی خۆشگوزەرانی لە ڕێگەی بەرزكردنەوەی ئاستی پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكان لە ئامانجە سەرەكییەكانن".
شایانی باسە ئەو لێكۆڵینەوەیە ئێستە بە زمانی كوردی لە كتێبخانەكاندا دەستدەكەوێت‌و ئەمەی خوارەوە پوختەكەیەتی:
پوخته‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ی:
ئامانجه‌كانی لێكۆڵینه‌وه‌كه:
1. زانین‌و ناسینی گهندهڵیو جۆره‌كانی‌‌و شێوازه‌كانی ئه‌نجامدانی‌‌و هۆكاره‌كانی بڵاوبوونه‌وه‌ی‌‌و مه‌ترسی‌و زیانه‌كانی.
2. دیاریكردن‌و ده‌شتنیشانكردنی ئه‌و بوارو پرس‌و وه‌زاره‌تانه‌ی له كوردستاندا گیرۆده‌ی گه‌نده‌ڵی بوون.
3. پیشاندانی مه‌ترسییه‌كانی گهندهڵیو قه‌باره‌ی ئه‌و زیانانه‌ی له ئه‌نجامی گه‌نده‌ڵییه‌وه به‌ر په‌یكه‌ری ئابوری وڵات‌و سه‌روه‌تی ماددی‌‌و مرۆیی ده‌كه‌وێت.
4. بڵاوكردنه‌وه‌ی هۆشیاریی دژه گهندهڵیو دروستكردنی ڕای گشتی له‌سه‌ر مه‌ترسییه‌كانی‌‌و چۆنییه‌تی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی.
5. ئاگاداركردنه‌وه‌ی ده‌زگاكانی ڕاگه‌یاندن‌و ڕۆژنامه‌نووسان‌و سیاسییه‌كان‌و په‌رله‌مانتاران‌و دامه‌زراوه په‌یوه‌ندیداره‌كان‌و لێكۆڵه‌ران‌و قوتابیانی زانكۆو په‌یمانگاكان له مه‌ترسییه‌كانی گهندهڵیو بایه‌خی كاركردن‌و دژایه‌تی كردنی ئه‌م په‌تا كوشنده‌یه.
6. به‌هێزكردنی كوردستان‌و دامه‌زراوه شه‌رعی‌‌و فه‌رمییه‌كانی به ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی گهندهڵیو پاراستن‌و به‌رزڕاگرتنی ناوناوبانگی كوردستان له نێوخۆو ده‌ره‌وه‌ی كوردستاندا.
7. زانینی بارودۆخی كوردستان‌و ئاست‌و قه‌باره‌ی گهندهڵیو گه‌یشتن به كۆمه‌ڵێك ئه‌نجام به‌جۆرێك ڕێخۆشكردنێك بێت بۆ ئاراسته‌كردنی هه‌وڵه‌كان به‌ره‌و ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی.
8. خستنه‌ڕووی ئه‌و هه‌وڵانه‌ی له كوردستاندا دراون‌و هه‌ن بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی گهندهڵیو دانانی سنورێك بۆی، هه‌روه‌ها خستنه‌ڕووی گرنگترینی ئه‌و ڕێگایانه‌ی به‌هۆیانه‌وه ده‌كرێت گه‌نده‌ڵی سنورداربكرێت‌و به‌شێوه‌یه‌كی توندو تۆڵ له‌به‌رژەوه‌ندی گشتیدا هه‌رێمی كوردستان ڕووبه‌ڕووی ببێته‌وه.
به‌ش‌و باسه‌كان:
به‌شی یه‌كه‌م: ده‌روازه‌یه‌ك بۆ تێگه‌یشتن له گه‌نده‌ڵی.
ـ باسی یەکەم: بایه‌خی دژایەتی گه‌نده‌ڵی.
ـ باسی دووه‌م: مێژووی گهندهڵیو قۆناغه‌كانی گه‌شه‌كردنی.
ـ باسی سێیه‌م: گه‌نده‌ڵی چییه‌و سیفه‌ته‌كانی كامانه‌ن؟
ـ باسی چواره‌م: تاوانی گه‌نده‌ڵی، جۆرو شێوازه‌كانی ئه‌نجامدانی.
ـ باسی پێنجه‌م: تاوانی گه‌نده‌ڵی، هۆكاره‌كانی سه‌رهه‌ڵدان‌و بڵاوبوونه‌وه‌ی
ـ باسی شه‌شه‌م: تاوانی گه‌نده‌ڵی،كاریگه‌ری‌و زیانه‌كانی
به‌شی دووه‌م: گه‌نده‌ڵی كارگێڕی.
ـ باسی یه‌كه‌م: پێناسه‌ی گه‌نده‌ڵی كارگێڕی.
ـ باسی دووەم: هۆکارەکانی بڵاوبوونەوەو گەشەکردنی گەندەڵی کارگێڕی.
ـ باسی سێیه‌م: جۆره‌كانی گه‌نده‌ڵی كارگێڕی.
ـ باسی چواره‌م: شێوازه‌كانی ئه‌نجامدانی گه‌نده‌ڵی كارگێڕیی.
ـ باسی پێنجەم: کاریگەریی‌و زیانەکانی گەندەڵی کارگێڕیی.
به‌شی سێیه‌م: گه‌نده‌ڵی ئابوری .
ـ باسی یه‌كه‌م: پێناسه‌ی گه‌نده‌ڵی ئابوری.
ـ باسی دووه‌م: هۆكاره‌كانی گه‌نده‌ڵی ئابوری.
ـ باسی سێیه‌م: شێوازه‌كانی ئه‌نجامدانی گه‌نده‌ڵی ئابوری.
ـ باسی چوارەم: کاریگەریی و زیانەکانی گەندەڵی ئابوری.
به‌شی چواره‌م: سپیكردنه‌وه‌ی پاره
ـ باسی یه‌كه‌م: سپیكردنه‌وه‌ی پاره چییه؟
ـ باسی دووەم: قۆناغ و شێوازەکانی سپیکردنەوەی پارە.
ـ باسی سێیه‌م: هۆكاره‌كانی بڵاوبوونه‌وه‌ی تاوانی سپیكردنه‌وه‌ی پاره.
ـ باسی چوارەم: کاریگەریی و زیانەکانی تاوانی سپیکردنەوەی پارە.
به‌شی پێنجه‌م: گه‌نده‌ڵی سیاسی.
ـ باسی یه‌كه‌م: گه‌نده‌ڵی سیاسی چییه؟
ـ باسی دووه‌م: شێوازو جۆره‌كانی گەندەڵی سیاسی
ـ باسی سێیەم: هۆكارو ڕێگاكانی ئەنجامدانی گەندەڵی سیاسی
بەشی شەشەم: گەندەڵی لە هەرێمی کوردستان
ـ باسی یەکەم: بارودۆخی گەندەڵی لە هەرێمی کوردستان
ـ باسی دووەم: بوارەکانی گەندەڵی لە هەرێمی کوردستان
ـ باسی سێیەم: شیکردنەوەی زانیارییەکان
ـ باسی چوارەم: پێوەرو نیشانە نێودەوڵەتییەکان بۆ پێوان‌و زانینی ڕێژەی گەندەڵی
بەشی حەوتەم:ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی
ـ باسی یەکەم: ڕێگاکانی ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی
ـ باسی دووەم: ڕۆڵی شەفافییەت لە ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵیدا
ـ باسی سێیەم: هەوڵەکان لە کوردستان بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی
ـ باسی چوارەم: ڕێککەوتننامە نێودەڵەتییەکان لەبارەی ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی.
ئه‌نجامه‌كانی لێكۆڵینه‌وه‌كه:
پاش خستنه‌ڕووی به‌ش‌و باسه‌كانی لێكۆڵینه‌وه‌كه‌و به پشت به ستن به نزیكه‌ی (70) سه‌رچاوه‌ی جۆراو جۆر، توێژه‌ر گه‌یشتووه‌ته ئه‌م ده‌رئه‌نجامانی خواره‌وه:
1. ئەو گەندەڵییەی لە هەرێمی كوردستاندا هەیە (واتە: جۆرەكەی، شێوازەكانی ئەنجامدانی، زیانەكان‌و مەترسیی‌و كاریگەرییەكانی) یەكانگیرو هەماهەنگە لەگەڵ بەشە تیۆرییەكانی ئەم لێكۆڵینەوەیەماندا كە پێكهاتووە لە پوختەو گوشراوی بیروڕای زانایان‌و نووسەران‌و لێكۆڵەرانی بواری زانستەكانی بەڕێوەبردن‌و ئابوری‌و دەرئەنجامی ئەو لێكۆڵینەوە زانستییانەی كە لە دیاردەی گەندەڵییان كۆڵیوەتەوە لە هەموو بوارەكانییەوە.
2. گەندەڵی لە كوردستاندا بە تەواوەتی بڵاوبووەتەوەو زۆرینەی زۆری بوارەكانی ژیانی گرتووەتەوە، ئەم ڕاستییەش لەلایەن گەورە بەرپرسانی حكومی‌و حزبییەوە دانی پیانراوەو بە ئاشكرا بووەتە جێگەی باس‌و خواسی خەڵكی كوردستان‌و حزب‌و دەزگاو كەسایەتییە زانستییەكان‌و دەزگا ڕۆژنامەنووسییەكان.
3. ئەو گەندەڵییەی لە كوردستاندا هەیە لە هەرسێ جۆری (گەندەڵی كارگێڕی، گەندەڵی ئابوری یان دارایی، گەندەڵی سیاسیی)ە.
4. هەتا ئێستاش ئەو دەزگاو دامەزراوە تایبەتمەندانەی ئەركیانە ڕووبەڕووی گەندەڵی ببنەوە لە هەرێمی كوردستان بوونیان نییە، یاخود بوونیان هەیەو فەرامۆشكراون‌و كاریان پەكخراوە، بەتایبەت دامەزراوەكانی (دیوانی چاودێریی دارایی، ڕۆڵی پەرلەمان لە چاودێریكردن‌و لێپرسینەوە، دەستەی نەزاهە، كاری یاسا‌و داواكاری گشتی)، لەمەشدا مەبەستمان ئەوەیە بڵێین: ڕاستە لە كوردستاندا داواكاریی گشتی هەیە، بەڵام بە هەر هۆیەكەوە بێت ئەم داواكارە گشتییانە ڕۆڵێكی ئەوتۆیان نییە لە ڕاگرتنی گەندەڵكاران‌و بە سزاگەیاندنیاندا‌و ئاشكراكردنی مەلەفەكانی گەندەڵیدا، یاخود داواكارانی گشتی تا ڕادەیەك بە ئەركی سەرشانی خۆیان هەڵدەستن، بەڵام دەزگاكانی جێبەجێكاریی ڕێگرن لە كارەكانیان‌و تۆمەتباران لەبەردەم یاسادا ڕاناگرن، یاخود دیوانی چاودێریی دارایی هەیە، بەڵام هیچ ڕۆڵێكی نییەو تەنانەت پیاچوونەوە بە حساباتی كۆتایی بودجەی گشتیشدا ناكات، دەستەی گشتی دەستپاكیمان هەیەو لە ڕۆژی (26/ 4/ 2011)ەوە یاساكەی لەپەرلەمانی كوردستان دەرچووە، بەڵام تا ئێستا نازانرێت ئایا ئەم دامەزراوە دەتوانێت هیچ كارێك لە ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵیدا بكات؟ یان نا.
5. گەندەڵی لە هەرێمی كوردستاندا بووەتە هۆی بە فیڕۆدانێكی زۆری سەروەت‌و سامانی گشتی وڵات.
6. گەندەڵی بەشێوەیەكی گشتی لەلایەن گەورە بەرپرسان‌و بەرپرسانی مامناوەندی حكومی‌و حزبییەوە ئەنجامدەدرێت.
7. دەسەڵاتەكانی یاسادان‌و دادوەریی‌و جێبەجێكردن تێكەڵ‌و پێكەڵن‌و سەربەخۆ نین.
8. گەندەڵی زیانی گەورەی بە پەیكەریی ئابوریی هەرێمی كورستان گەیاندووە.
9. دەرئەنجامە خراپەكانی گەندەڵی لە كوردستاندا دەركەوتوون‌و كاریگەریی خراپیان دەبێت لەسەر تێكڕای ژیانی سیاسی‌و حكومی‌و كۆمەڵایەتی لە هەرێمی كوردستاندا.
10. گەندەڵی هۆكاری سەرەكی لاوازی دامەزراوەكان‌و خراپی پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكان‌و بونیات نەنانی ژێرخانی ئابوری‌و پێشنەكەوتنی ئابوری هەرێمی كوردستانە.
PM:03:43:09/12/2014