•سوریا یەكێكە لەو وڵاتە عەرەبیانەی ماوەی زیاتر لە 53 ساڵە لەلایەن تاكە حیزبێكەوە كە حیزبی بەعسی عەرەبی ئیشتراكیە و لەلایەن تاكە بنەماڵەیەكەوە كە بنەماڵەی ئەسەدە و لەكەمایەتی عەلەوین لەو وڵاتەدا ئەو وڵاتە بەڕێوە دەبەن بەسیستەمی ئاگر و ئاسن و دیكتاتۆریەت و توتالیتاری دوور لە بوونی دیموكراسی و ئازادیەكان و خۆشگوزەرانی و پێشكەوتن،هەرچەندە ئەم باڵەی حیزبی بەعس بەبەراوورد بە باڵی وڵاتی عێراق بە چەپڕەو ناودەبرێن،بەڵام لە جەوهەردا هەردوولایان لەلایەن تاكە كەسێكی مەسیحیەوە ((میشێل عەفلەق ))لەساڵی 1937وە دامەزراوە و خاوەنی ئامانجی ((نەتەوەی عەرەب یەك نەتەوەیە و خاوەنی یەك نامەی نەمریشە))و دروشمەكانی((یەكێتی و ئازادی و ئیشتراكیان))بەرزكردۆتەوە،بەڵام هیچ یەكێك لەو دروشمانەیان بەكردارەكی لەسەر زەمینەی واقع بەرجەستە نەكردوە و هیچ كاتیش نەتەوەی عەرەبیان یەك نەخستوە و هیچكاتیش لەجەنگەگانی دژ بە ناعەرەبەكان لە توركیا و ئیسڕائیلیەكاندا براوەی جەنگەكان نەبوون .
•سوریا بۆخۆی وڵاتێكی هەژاری بچوكە لەڕووی پانتایی خاك و ژمارەی دانیشتوان و بونی سامانە سروشتیەكانیەوە ،بەڵام خاوەنی پێگەیەكی جیۆسیاسی و هەڵكەوتەیەكی گرنگی سیاسی و ئابوری و ئەمنیە.بۆیە لەلایەن وڵاتانی ناوچەكە لەلایەك و لەلایەكی تریشەوە وڵاتە زلهێزەكانیشەوە لە فەڕەنسا و بەریتانیاو لەئێستاشدا ڕوسیا و ئەمریكاوە هەوڵی كۆنتڕۆڵكردنی دەدەن و درێژەدانی كێشەكانی سوریا لەساڵی 2011وە دەگەڕێتەوە بۆ ململانێ ناوچەیی و نێودەوڵەتیەكان و ئەوەتا ڕوسیا جەنگی مان و نەمان دەكات لەسوریادا ،چونكە سوریا تەنها پێگە و قەڵایەكی ڕووسیایە لەناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا،بۆ ئەمریكاش گرنگە چونكە وڵاتێكی عەرەبی سەرسەختی دژی ئیسڕئیلی هاوپەیمانێتی.لەوكاتەوەی لەساڵی 1948وە ئیسڕائیل وەك وڵاتێكی خاوەن سەروەری و ئەندامی نەتەوە یەكگرتوەكان دامەوزراوە سوریا لەدژایەتی ئاشكرا و نهێنی نەوەستاوە،هەربۆیەشە ئیسڕائیلیش بەلایەوە گرنگە كە ڕژێمی سوریا بگۆڕێت بۆ ڕژێمێكی سازشكاری عەرەبی تر و بتوانێت مامەڵەی لەگەڵدا بكات و پەیوەندیەكانی ئاسایی بكاتەوە وەكو میسر و گەلێك وڵاتی تری عەرەبی ئیدی ترس و دڵەڕاوكێی نەمێنێت لەلای باكورەوە.
•لەجەنگی حوزەیرانی ساڵی 1967 كە بە شكستی حوزەیران یان ((جەنگی شەش ڕۆژە))ی عەرەب ئیسڕائیل ناسراوە،توانرا كە بەشێك لە بەرزاییەكانی سوریا یان ((بەرزاییەكانی جۆلان))ی سوریا لەلایەن ئیسڕائیلەوە داگیر بكرێت و تائێستا و ماوەی 52 ساڵە داگیركراوە و ساڵ بەساڵیش ئیسڕائیل هەوڵی خۆ جێگیركردن و بنیاتنانی 30 نشینگەی جولەكەی تیادا دەدات و لەئێستادا كە 2/3ی جۆلان لەژێر دەسەڵاتی ئیسڕائیلدایە نزیكەی 17هەزار جولەكەی تیادا نیشتەجێكردوە و ئەو ئاوارە عەرەبانەش كە گەڕاونەتەوە بریتین لە 20هەزار كەسێك. كە لە بنچینەدا دانیشتوانی جۆلان لە عەرەب و توركومان وچەركەس پێكهاتوە.
•هەڵكەوتەی جوگرافیای جۆلان كەوتۆتە نێوان ڕووباری یەرموك لە باشور و شاخی شێخ لە باكورەوە كە سەر بەپارێزگای قونەیترەیە،60كم دوورە لەڕۆژهەڵاتی دیمەشقی پایتەختەوە. كۆی ڕووبەرەكەی 1860كم دووجایە و درێژیەكەی لەباكورەوە بۆ باشوور 74كم و گەورەترین پانتاییشی بریتیە لە 27 كم.ئەم بەرزاییانە پێكهاتەیەكی بەردەڵانی پاشماوەی گڕكانەكانە.ئسڕائیل لە كۆی 164گوند 137 گوند و لەكۆی 147 باخ 112باخی داگیركردوە. پێش داگیركردنی ژمارەی دانیشتوانەكەی 154هەزار كەسبوون و 138هەزاریان دەكەوتنە ناوچە داگیركراوەكەوە،بەڵام بەپێی ئاماری ساڵی 2004 ژمارەی دانیشتوانی ئەم بەرزاییانە بونەتە 40هەزار كەس و ئەوانیتر ئاوارەبوون بەشارەكانی تری سوریادا.
•سوریا و ئسڕائیل لەململانێیەكی بەردەوامدان لەساڵی 1976وە بۆ گەڕانەوەی جۆلان بۆ سوریا وەك بەشێكی دانەبڕاوی خاكی سوریا كەلەلایەن نەتەوە یەكگرتوەكانیشەوە داننراوە بەمافی خاوەندارێتی سوریا بۆ جۆلان.بەڵام ئیسڕائیلیەكان لەبەر زۆر هۆكاری ئەمنی و ئابوری و سیاسی لەگفتوگۆكانیاندا هەمیشە مەرجی ئاسایكردنەوەی پەیوەندیەكانیان لەگەڵ سوریادا كردۆتە پێش مەرج بۆ سەرخستنی دانوسانەكان و سوریاش بەبەردەوامی ئەمەی ڕەتكردۆتەوە،هەربۆیەش لە لایەن كەنیستی ئیسڕائیلیەوە لە 14/12/1981دا یاسایەك بەناوی ((یاسای جۆلان))دەرچوو،كە داوادەكات لەڕووی ئیداری و دادوەری و یاساوە لەلایەن ئیسرائیلەوە بەڕێوەببرێت.ئەوەبوو سوریا لە جەنگی عەرەبەكانی دژ بە ئیسڕائیل لەساڵی 1973دا ویستی جۆلان بگەڕێنێتەوە ،بەڵام شكستی هێناو ئیسڕائیل توانی بەشێكی تریش داگیربكات.ودواتریش لە گفتوگۆ هەمەلایەنەكانی ئاشتی ئیسڕائیل لەگەڵ فەلەستینیەكان و ئوردون و سوریادا لەژێر ناونیشانی((زەوی بەرامبەر بە ئاشتی)) لەساڵی نەوەدەكانی سەدەی ڕابووردوش هەر نەگەیشتنە ئەنجام.
•پرسیار لێرەدا ئەوەیە بۆچی ئیسڕائیل بەرزاییەكانی جۆلانی بەلاوە گرنگە و دەستی لێهەڵناگرێت؟ و چارەنوسی ئەم بەرزاییانە بەكوێ دەگات؟
•بەرزاییەكانی جۆلان لەڕووی سەربازی و ستراتیژیشەوە زۆر گرنگە:
1.چونكە دەڕوانێتە سەر ئیسڕائیل و ئوردون و لوبنان و ناوەڕاستی سوریا.
2.وەك لەمپەڕێكی سروشتیش وایە بۆ ڕێگرتن لە هێرشكردنە سەر ئیسڕائیل لەباكورەوە.
3.هەر وڵاتێك ئەم بەرزاییانەی لەژێر دەستدا بێت دەتوانێت كۆنتڕۆڵی ڕۆژهەڵاتی دیمەشقی پایتەختی سوریا و شارەكانی ناوەڕاست و باشوری ئیسڕائیلیش بكات.
4.هەروەها كۆنتڕۆڵی ڕێگای سەرەكی بەرەو دیمەشقیشی لەژێر دەستدا دەبێت.
•لەڕووی ئابوریشەوە :
1.خاكی جۆلان خاوەنی سامانی سروشتیە وخاكێكی بەپیتە بۆ ڕواندنی باخی مێو و ترێ،كە ئیسڕائیل بەكاریدێنێت بۆ دروستكردنی مەی و ناردنەدەرەوەی بۆ دەرەوی ئیسڕائیل و بۆتە سەرچاوەی داهاتێكی گەورە بۆ ئیسڕائیل.
2.هەروەها بە شادەماری دابینكردنی ئاوی دەریاچەی تەبەریەی ئیسڕائیل دادەنرێت و ئیسڕائیل نیوەی پێداویستی خۆی لە ئاوی شیرین لەو بەرزاییانەوە دابیندەكات.
•لەڕووی سیاسیشەوە گرنگی گەورەی هەیە و ئەمنیەتی ئیسڕائیل و خاك و جوگرافیای ئیسرائیلی فراوانتركردوە و هەڵوێستی سیاسی ئیسڕائیلیشی لەبەرامبەر سوریا و عەرەبەكاندا بەهێزكردوە لە گفتوگۆكاندا و سەنگ و قورسایی زیاتری داوەتە ئیسڕائیلیەكان و مەترسیەكانی سەریشی دوورتر خستۆتەوە.
•ئاشكرایە سوریا لەمێژووی كۆن و نوێیدا گەلێك جار ڕووبەڕووی هەڕەشەی داگیركردنی خاكەكەی بۆتەوە هەر لەساڵی 1524وە لەلایەن عوسمانیەكانەوە و دواتریش فەڕەنسیەكان و لەساڵی 1939شدا دوای تەواوبونی ماوەی ئینتیدابی فەڕەنسی داگیركردنی لیوای ئەسكەندەروونە كە بە لیوای پانزهەم دادەنرێت لە سوریادا، لەلایەن دەوڵەتی نوێی توركیا و گۆڕینی دیموگرافیاو ناوەكەشی بۆ پارێزگای ((هەتای)) كە تائێستاو ماوەی 80 ساڵە بەداگیركراوی ماوەتەوە.
•لەم سەردەمی ئێستاشماندا جارێكی تر و لە 18/3/2018دا سوپای توركیا شارۆچكەی عفرینی كوردستانی ڕۆژئاوای لە سوریادا داگیركردوە و هەوڵی قایمكردنی جێگە و پێگەی خۆی دەدات.
•ئەم هەموو داگیركردن و خاكپچڕاندنانەی سوریا لەكاتێكدایە كە عەرەبەكان لە دۆخێكی سیاسی و ئەمنی و ئابوری زۆر خراپدان و لەوپەڕی لاوازی و دڕدۆنگی و دوورلەیەكترن و لەسەر بچوكترین مەسەلە گرنگەكانی عەرەب و ئیسلامیش لەناوخۆیاندا ڕێكناكەون و هەریەكەیان دابەشبونەتە سەر بلۆكێك لە ڕۆژئاوا و ڕۆژهەڵاتی دونیا و بەسەر وڵاتە گەورەكانی ناوچەكەشدا لە ئێران و توركیا و ئیسڕائیلدا، و هەریەكەیان(( عێراق و سوریا و لوبنان و سعودیە و میسر و لیبیا و ئیمارات و قەتەر و سودان و یەمەن و تونس و جەزائیرو ....هتد.)) ئەوەندە كێشەی ناوخۆییان هەیە كە ناپەرژێنە سەر مەسەلە نەتەوایەتیەكانی عەرەب و پێدەچێت سەردەمی زێڕێنی دەسەڵاتی وڵاتانی عەرەبی لەدوای بەهاری عەرەبیەوە بەرەو كاڵبونەوە بچێت و پێویستی بەدەیان ساڵی ئایندەیە تاكو بتوانن كەمێك لەهێز و شكۆی خۆیان بگێڕنەوە ،ئەوەتا لەتازەترین هەڵوێستی وڵاتی قەتەر لە كۆنگرەی لوتكەی سەرانی عەرەبدا لەتونس لە مانگی 3/2019دا لە كۆبونەوەكە پاشگەزبۆتەوە تەنها لەبەر ئەوەی وڵاتانی تری عەرەب دژی توركیا و ئێران قسەیان كردوە.
•لاوازی عەرەبەكان هەموو كات بۆتە هۆی داگیر و دابەشكردنی وڵات و خاك و گەلەكانیان و هیچیشیان پێناكرێت.هەربۆیەش لە 25/3/2019دا و لەلایەن دۆناڵد ترامپی سەرۆكی ئەمریكاوە و بە ئامادەبونی سەرۆك وەزیرانی ئیسڕائیل بنایامین ناتانیاهۆ و لە كۆشكی سپی و بەبەرچاوی هەموو دونیاوە واژۆی لەسەر بڕیارێك كرد كە ئەمریكا دانی ناوە بەمافی خاوەندارێتی ئیسڕائیل بۆ بەرزاییەكانی جۆلانی سوریا.كە هەموو دونیا و نەتەوە یەكگرتوەكانیش باش دەزانن كە ئیسڕائیل ئەو مافەی نیە،پەرچەكردانی سەرانی عەرەب و گەلانی عەرەبیش تەنها لەچوارچێوەی ناڕەزایی و دەركردنی بەیاننامەی كۆتایی كۆبونەوەكەیان تێپەڕ نەبوو كە ئەو پەڕی لاوازی نواندن و بێهەڵوێستی بوو.
•هەربۆیە بەدڵنیاییەوە چارەنوسی بەرزاییەكانی جۆلانی سوریاش بەهەمان ئەنجام و چارەنوسی 3 دورگە داگیركراوەكەی ئیماراتی یەكگرتووی عەرەبی دەبێت كە لەلایەن شای ئێرانەوە لە 30/11/1971دا داگیری كردن و تائێستاش ماوەی 48 ساڵە بەداگیركراوی ماونەتەوە و عەرەبەكانیش لەوە لاوازترن كە بتوانن بیگەڕێنەوە سەر خاكی عەرەب و تەنها لە بەیاننامەكانی كۆبونەوەی لوتكەی سەرانی عەرەبدا بیریان دەكەوێتەوە.هەربۆیە بەرزاییەكانی جۆلانیش بەهەمان چارەنوس دەگات و ڕژێمەكانی سوریا و عەرەبەكانیش لەداهاتوودا تەنها فرمێسك ڕشتنیان بۆ دەمێنێتەوە هەروەك چۆن بۆ ئەندەلوس و قورتوبە و ئاگادیر و توڵەیتڵەی ئیسلامیان ڕشت لە ئیسپانیادا كاتێك مەسیحیە ئەوروپیەكان وەدەریاننان و خاكەكەی خۆیانیان ڕزگاركرد.بەڵام بەداخەوە تەنها بۆ كورد و مافە ڕەواكانی بەهێز و یەكگرتوون كە دژایەتی بكەن و داننەنێن بەمافەكانی گەلی كورددا.