ئێمه له‌سه‌رده‌می ده‌سه‌ڵاتی میدیاکاندا ده‌ژین، به‌مشێوه‌یه زۆرجارده‌گوترێت. هه‌رله‌ڕاستیشدا ماس‌میدیا له‌م سه‌رده‌مه‌ی ئێمه‌دا ڕۆڵێکی گرنگ‌وکاریگه‌ر وازی‌ده‌کات. میدیا ئه‌لکترۆنیه‌کان له‌وێدا یه‌که‌مین ئه‌کتوێلبونی ڕاسته‌و خۆیان بۆخۆیان ده‌سته‌به‌رکردوه. ته‌له‌فزیۆن له‌هه‌مووجۆره فۆرمه‌کانی ده‌رکه‌وتنیدا په‌ره‌ی‌سه‌ندوه بۆ سه‌رسوڕ هێنه‌رترین‌و ڕادیۆش بۆخێراترین میدیا. وێڕای ئه‌م‌گۆڕانکاریه بنه‌ڕه‌تیانه‌ش چاپهمهنی توانیویه‌تی گرنگیه سه‌ره‌کیه‌که‌ی‌خۆی پارێزگاریی‌لێبکات: له‌کاتێکدا خێرایی‌ڕاگه‌ێنراوه ئه‌لکترۆنیه‌کان لای‌جمهور ئاسایی ته‌نها کاریگه‌ریه‌کی سه‌ره‌تایی هه‌ڕه‌مه‌کی جێده‌هێلێت، وشه‌ی چاپکراو له‌چاپه‌مه‌نیدا که‌هه‌مووکاتێک له‌پشودانداو به‌هوشیاریه‌وه ده‌توانرێت بخوێندرێته‌وه، دڵنیاییه‌کی‌ته‌واوی زانیاریه‌کان ده‌گه‌ێنێت. ڕۆژنامه‌کان به‌ڵگه‌نامه‌ی سه‌رده‌من که ناوه‌رۆ که‌کانیان بێ‌په‌یوه‌ستبون به‌کات‌وشوێنه‌وه به‌که‌ڵکن.
به‌راوردێکی وردی ئه‌وسێ‌میدیایه له‌گه‌ڵ‌یه‌کدی ده‌بێته‌هۆی ده‌رخستنی دابه‌شبونی ئه‌رکه‌میدیاییه تازه‌کانیان:
-ڕادیۆ ئه‌کتوێلبونی یه‌که‌می‌هه‌یه به‌مۆسیقاوه.
-ته‌له‌فزیۆن ئه‌کتوێلبونی دووهه‌می‌هه‌یه به‌ته‌سلیه‌وه.
-ڕۆژنامه باکگراونده له‌گه‌ڵ هه‌ڵگری زانیاریی ناوچه‌یی.
مانگرتنه‌گه‌وره‌کانی چاپخانه‌کان له‌ده‌ساڵه‌کانی ڕابووردودا گرنگی ڕۆژنامه‌کانیان بۆهه‌مووبواره‌کانی ژیان زۆر به‌جوانی ده‌رخست، چونکه به‌بێ‌ڕۆژنامه ژیانی سیاسی هه‌تیوکه‌وت، ئاهه‌نگه کولتوریه‌کان بێ‌بینه‌رمانه‌وه، خه‌ڵک که‌متر سه‌یری ته‌له‌فزیۆنیان‌ده‌کردو که‌متر ده‌چوونه سینه‌ما، ئاره‌زووی خه‌ڵک بۆ کۆمونیکه‌یشن کزبو.
ئه‌م ڕۆڵه سه‌ره‌کیه‌ی میدیای پرینت ده‌بێته‌هۆی ده‌رخستنی لێپرسراوێتی ئه‌و جۆرنالیستانه‌ی که له‌ڕۆژنامه‌و گۆڤاره‌کاندا کارده‌که‌ن له‌به‌رگێکی تازه‌تردا. بێجگه‌له‌وه‌شکاری جۆرنالیستی له‌چاپه‌مه‌نیدا هێشتا ئه‌وه‌نده‌‌به‌هێز په‌یوه‌ستی مه‌رجه ته‌کنیکیه‌کان نه‌بوه وه‌ک لای‌میدیا ئه‌لکترۆنیه‌کان. گرنگترین ئامێری ده‌ستی جۆرنالیستان له ڕۆژنامه‌وگۆڤاره‌کاندا ئێستاش هه‌روه‌کو جاران وشه‌یه، زمانه. ئه‌مه‌ش به‌تایبه‌تی پێویستی به‌توانای خۆگونجا ندنێکی زۆرچاک‌هه‌یه له‌جۆرنالیزمی ڕۆژنامه‌دا که هاینریخ بوێڵ به‌مشێوه‌یه ده‌ریبڕیوه:( هه‌رکه‌س هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ وشه‌دا ده‌کات، بۆنمونه وهکو هه‌موو ئه‌وکه‌سانه‌ی هه‌واڵێکی ڕۆژنامه ده‌نوسن یاخود دوودێڕ شیعر ده‌خه‌نه سه‌رکاغه‌ز، پێویسته بزانێت که ئه‌و چه‌ند دونیایه‌ک ده‌خاته جووڵه‌وبزوتنه‌وه، ناکۆکیه‌کان ده‌رده‌خات‌و ئاشکرا ده‌کات، ئه‌وه‌ی که‌لایه‌نێک دڵخۆش‌ده‌کات، له‌وانه‌یه لایه‌نه‌که‌ی‌دی تاکو ڕاده‌ی مردن برینداربکات).
له‌به‌رئه‌وه هه‌رکه‌سێک له‌بواری جۆرنالیزمدا کارده‌کات، پێویسته زۆربه‌خه‌مخۆریه‌وه له‌گه‌ڵ زماندا هه‌لسوکه‌وت بکات. چونکه به‌رده‌وام خێراتربونی گه‌یاندنی هه‌واڵ‌و به‌رهه‌مهێنانی میدیایی، به‌زۆروناچاریی ده‌بێته‌هۆی خێراتر کولبونی زمان‌و له‌ناو خۆڵ‌وخاشاکی ڕسته‌ی سواوو به‌سه‌رچوه‌وه هه‌مووجۆره قسه‌یه‌کی بێ‌ناوه‌رۆک‌‌و خاڵیی سه‌رده‌ردێنن. له‌به‌رئه‌وهۆیه هه‌مووجۆره جۆرنالیزمێک ئه‌گه‌ری توشبونی به‌قسه‌ی به‌تاڵ‌و کڵێشه‌ی‌سواوو قاوغی وشه‌ی‌بێکه‌ڵک‌و ده‌سته‌واژه‌ی‌دووباره‌و به‌سه‌رچووهه‌یه. بۆ کارڵ‌کراوس خراپ‌به‌کارهێنانی زمان یه‌کسانه‌به خراپ به‌کارهێنانی مرۆڤ:( پێم‌بڵێ تۆ چۆن هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ زماندا ده‌که‌یت، پێت‌ده‌ڵیم تۆ چۆن هه‌لسوکه‌وت له‌گه‌ڵ مرۆڤدا ده‌که‌یت.)
جۆرنالیست پێویسته ئازایه‌تی بۆ زمانێک هه‌بێت که ڕوون‌وساده‌و بێ‌زۆرلێکردن‌بێت: زمانێک که‌خۆی له‌فه‌رهه‌نگی زه‌بروزه‌نگ بپارێزێ هه‌روه‌کو ئه‌و خۆپارێزیه له دروستکردنی هه‌واڵی سه‌رسوڕهێنه‌رو یاریکردن به‌هه‌ست‌و نه‌ستی وه‌رگر. زمانێک که له‌وتووێژی ئاسایی ده‌رنه‌چێت. زمانێک که‌شته‌کان به‌ناوی خۆیانه‌وه ناوبنێت‌و فوو نه‌کاته خۆی. ده‌نا زمانه‌که ده‌بێته ته‌نها ده‌نگه‌ده‌نگێک که ڕێگای بیرکردنه‌وه له‌وانی‌دی ده‌گرێت.
چاپهمهنی له‌مێژووی په‌ره‌سه‌ندنی دوورودرێژیدا زۆرجۆری شێوه‌ده‌رخستنی خۆی په‌ره‌پێداوه. ڕۆژنامه‌ی ڕۆژانه‌ی سیاسی دادپه‌روه‌رانه، ڕۆژنامه‌ی بۆلڤاردی ڕه‌نگاوڕه‌نگی سه‌رنجڕاکێش، گۆڤاری هه‌واڵ‌وده‌نگوباس، گۆڤاری وێنه‌داری ڕه‌نگاوڕه‌نگ، ڕۆژنامه‌ی ناوچه‌یی، ئه‌مانه هه‌ندێکن له‌گرنگترین فۆرمی ده‌رکه‌وتنه‌کانی میدیای پرینت که چه‌شنه‌کانی له‌وساڵانه‌ی دواییه‌دا زیادیانکردوه. ئه‌وجۆرنالیستانه‌ی له‌ناو ئه‌و بازنه‌‌گه‌وره‌یه‌ی دیارده‌ی چاپه‌مه‌نیدا کارده‌که‌ن، داخوازیی زۆرجیاوازله‌یه‌کیان ڕووبه‌ڕووده‌بێته‌وه بۆکاره تایبه‌تیه‌کانیان. بێجگه‌له‌وه‌ش مێتۆدی کارکردنه زۆرجیاوازله‌یه‌که‌کانیان توش‌ده‌بێت له‌به‌شه‌جیاوازه‌کانی هه‌مان‌بڵاوکراوه‌دا. چونکه ئاشکرایه جیاوازیه‌کی زۆرهه‌یه له‌وێدا که‌ئایا که‌سێک له‌به‌شی سیاسه‌ت یاخود له‌به‌شی وه‌رزش، به‌شی هه‌واڵی ناوچه‌یی یان له‌به‌شی کولتور کارده‌کات.
به‌وشێوه‌یه به‌هه‌قه‌وه چه‌ندین تێگه‌یشتنی جیاواز له‌جۆرنالیزم هه‌یه. هه‌ندێک له‌جۆرنالیستان خۆیان وهکو گه‌ێنه‌ری ڕووداوه ئه‌کتوێله‌کان ده‌بینن‌و وه‌کوبه‌رهه‌مهێنه‌ری بیروڕای‌گشتی بۆدروستکردنی ڕاوئاره‌زووئاڕاسته‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی.هه‌ندێکی‌دی خۆیان زیاتروه‌کو ڕه‌خنه‌گروپشکنه‌ری ڕووداوه‌سیاسیه‌کان یان گیروگرفته ئۆکۆنۆمیه‌کان وه‌یاخود ڕووداوه کولتوریه‌کان ده‌بینن. لایه‌نێکی سێهه‌م ڕایان‌وایه که پێویسته‌له‌سه‌ریان کاره جۆرنالیستیه‌که‌‌یان وهکو (پارێزه‌ر) ی نوێنه‌رو وهکو گوته‌بێژی جمهوره‌که‌ی خۆیان به‌ڕێوه‌به‌رن بۆئه‌وه‌ی بتوانن یاریده‌ی ئه‌وکه‌سانه بده‌ن که زۆرکه‌م گوێیان‌لێده‌گیرێ‌و زۆرکه‌م ڕێزیان‌لێده‌گیرێ.
تێبینی..
ئەم وتارە ئامادەکراوە