كۆمپانیای كارگرووپ بە گوژمەی نزیكەی دوو ملیار دۆلاری ئەمریكی مۆڵەتی پاڵاوتگەیەك لە دەستەی وەبەرهێنان " بە نا یاسایی" وەردەگرێت.
ماڵپەڕی وشەی نزیک پارتی کارێکی "نا یاسایی" کۆمپانیای کار گرووپی نێچیرڤان بارزانی لە بواری نەوتدا ئاشکرا دەکات.
ماڵپەڕی وشە لە راپۆرتە هەواڵیکدا ئاشکرا دەکات کە " ئەوە یەكەمین پرۆژەی پێوەست بە چالاكییەكانی نەوتە مۆڵەت لە دەستەی وەبەرهێنان وەربگرێت، بەڵام پسپۆڕانی بواری یاسا و نەوت دووپاتی دەكەنەوە یاسای وەبەرهێنان هیچ پرۆژەیەكی پێوەست بە چالاكییەكی نەوت ناگرێتەوە و هەر پرۆژەیەكی نەوتی لە دەستەی وەبەرهێنان مۆڵەت وەربگرێت نایاساییە.
بەگوێرەی ئەو بەڵگەنامانەی دەست "وشە" كەوتوون، لە 15ی كانوونی یەكەمی 2015، دەستەی وەبەرهێنان لە هەرێمی كوردستان مۆڵەتی پاڵاوتگەیەكی نەوتی بە كۆمپانیای كارگرووپ داوە، ئەوە لە كاتێكدا لەوەتەی جێبەجێكردنی یاسای وەبەرهێنان لە ساڵی 2006ەوە هیچ پرۆژەیەكی پێوەست بە چالاكییەكانی نەوت و گاز مۆڵەتیان لە دەستەی وەبەرهێنان پێ نەدراوە.
ماڵپەرەکە ئاماژە بۆ ئەوە دەکات پرۆژەكەی كۆمپانیای كارگرووپ بەناوی "پاڵاوتگەی كەڵەك" بە ژمارە مۆڵەتی 751 لە دەستەی گشتی وەبەرهێنان تۆمار كراوە، شوێنی جێبەجێكردنی پرۆژەكە، پارێزگەی هەولێر-شارۆكەی كەڵەك و لەسەر رووبەری 991 دۆنم زەوی بە گوژمەی یەك ملیار و 916 ملیۆن و 287 هەزار و 978 دۆلاری ئەمریكی مۆڵەتەكەی وەرگرتووە.
مۆڵەتەكەی كۆمپانیای كارگرووپ بۆ هەمان ئەو پاڵاوتگەیەیە كە لە ساڵی 2005ەوە مۆڵەتی لە وەزارەتی پیشەسازی و كانزاكان پێ دراوە و پاش دامەزراندنی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانیش لە ساڵی 2007دا، پاڵاوتگەكە بە فەرمی لەلایەن ئەو وەزارەتەوە مامەڵەی لەگەڵ كراوە.
ماڵپەڕی فەرمی كۆمپانیای كارگرووپ كە خاوەندارێتی پاڵاوتگەی كەڵەك دەكات لەبارەی ئەو پاڵاوتگەیەوە دەڵێ، "لە ساڵی 2005 بە فەرمی دەست بە بنیاتنانی كراوە، بەپێی گرێبەستێك لەگەڵ وەزارەتی پیشەسازی و كانزاكان، بەپێی گرێبەستەكە دەبوو لە مانگی یۆنیۆی 2006 تەواو بكرێت، بەڵام بەهۆی كۆسپی دارایی و تەكنیكی كارەكان دواكەوت، دواتر لە ساڵی 2008 بەڕێژەی 80%ی كارەكانی تەواوبوون".
زیاتر روونی دەكاتەوە، "پاشتر حكوومەتی هەرێمی كوردستان گرێبەستێكی لەگەڵ كۆمپانیای كارگرووپ بۆ تەواوكردنی كارەكانی پاڵاوتگەكە لەسەر بنەمای وەبەرهێنانی نیشتمانی ئیمزا كرد، بۆیە ماوەیەكی نوێ بۆ كاركردن لە پاڵاوتگەكە دانرا، تا كارەكانی تەواو ببێت. بەپێی ماوەی دیاریكراو لە ناوەڕاستی 2009 دەستی بەكار كرد و هەنگاوی یەكەمی بەرهەمهێنان لە 18ی تەموزی 2009 دەستی پێ كرد".
وشە دەڵێت" هەروەك وەزارەتی سامانە سروشتییەكان لە 25ی ئابی 2013 لە رێگەی ماڵپەڕە فەرمییەكەیەوە رای گەیاند، "پاڵاوتگەی كار لە نزیك شاری هەولێر كە لەلایەن كۆمپانیای كاری كوردییەوە بەڕێوە دەبرێت، لە ئێستەدا توانای بەرهەمهێنانی 80 هەزار بەرمیلی لە رۆژێكدا هەیە، لەگەڵ پلانێكدا بۆ بەرزكردنەوەی توانا بۆ 100 هەزار بەرمیل لە 2014دا".
دەستەی گشتی وەبەرهێنان لە هەرێمی كوردستان، دووپاتی دەكاتەوە مۆڵەتی پاڵاوتگەكە لەسەر بنەمای رەزامەندی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی حكوومەتی هەرێمی كوردستان بووە.
ئەندازیاری شارەزا عەبدولستار عەلی یاریدەدەری بەڕێوەبەری گشتی هەڵسەنگاندن و مۆڵەت لە دەستەی وەبەرهێنانی كوردستان بۆ "وشە" دەڵێ، "مۆڵەتی پاڵاوتگەی كەڵەك لەسەر بنەمای رەزامەندی لایەنە پێوەندیدارەكان و لەناویاندا وەزارەتی سامانە سروشتییەكان بووە، كە بە نووسراوی ژمارە 2720 لە 26ی شوباتی 2014دا رەزامەندی لەسەر ئەوە داوە دەستەی وەبەرهێنان مۆڵەت بەو پاڵاوتگەیە بدات".
بەرپرسەكەی دەستەی وەبەرهێنان روونی دەكاتەوە، هەر پرۆژەیەك كە پێشكەشی دەستەكە دەكرێت، لەلایەن بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەكانەوە هەڵسەنگاندنی بۆ دەكرێت و هەڵسەنگاندنی پاڵاوتگەی كەڵەك و رێوشوێنەكانی پێوەست بە لایەنەكانی یاسایی و تەكنیكی پرۆژەكە لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی وەبەرهێنان لە هەولێر كراوە و دواتر لە دەستەی گشتی وەبەرهێنان مۆڵەتەكەی وەرگرتووە.
وەك یاردەدەری بەڕێوەبەری گشتی هەڵسەنگاندن و مۆڵەت لە دەستەی وەبەرهێنان ئاماژەی بۆ دەكات، "مۆڵەتی پاڵاوتگەی كەڵەك بەگوێرەی بڕگەی یەكەم لە مادەی دووەمی یاسای وەبەرهێنان دراوە، كە دووپات لەوە دەكاتەوە دەستەی وەبەرهێنان دەتوانێت مۆڵەت بە پرۆژەی پیشەسازییە گۆڕاوەكان بدات و دروستكردنی پاڵاوتگەی نەوتیش بەشێكە لە پیشەسازییە گۆڕاوەكان"، بەڵام شارەزایانی یاسایی پێداگیری لەسەر ئەوە دەكەن كە بەپێی یاسای نەوت حوكمەكانی یاسای وەبەرهێنان بەسەر پرۆسەكانی نەوتیدا جێبەجێ ناكرێت.
دكتۆر زاهیر مەجید پسپۆڕ لە یاسا و گرێبەستەكانی نەوت بۆ "وشە"ی روون دەكاتەوە، لە بڕگەی دووەم لە مادەی 59ی یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستاندا هاتووە، "حوكمەكانی یاسای وەبەرهێنان بەسەر پرۆسەكانی نەوتیدا جێبەجێ ناكرێن"، بەڵام پرسیارەكە ئەوەیە ئایا دروستكردنی پاڵاوتگە دەچێتە چوارچێوەی پرۆسەكانی نەوتی، پسپۆڕەكە وەڵام دەداتەوە، "بەڵێ، لە بڕگەی 18ی مادەی یەكەمی یاسای نەوت و گازدا زۆر بە روونی پێناسەی پڕۆسەكانی نەوتی كراوە كە چالاكییەكانی دۆزینەوە، پەرەپێدان، وەبەرهێنان، بەبازاڕكردن، كۆگەكردن، گواستنەوە، پاڵاوتن، كڕین و فرۆشتن دەگرێتەوە".
ئەوە جگەلەوەی لە مادەی دووەمی یاسای نەوت و گازدا هاتووە، "حوكمەكانی ئەم یاسایە لەسەر پرۆسەكانی نەوتی جێبەجێ دەكرێت، هەروەك لەسەر هەر چالاكییەكی پێوەست بە نەوت و گازی جێبەجێ دەبێت، ئەوەش مانای ئەوەیە كە هەر پرۆسەیەك پێوەندی بە نەوت و گازەوە هەبێت، دەبێت بەپێی یاسای نەوت و گاز مامەڵەی لەگەڵ بكرێت".
پسپۆڕەكەی یاسا و گرێبەستەكانی نەوت زیاتر دەڵێ، "ئەو مادە و بڕگانە زۆر روونن كە دەستەی وەبەرهێنان بە هیچ شێوەیەك ناتوانێت مۆڵەتی هیچ پرۆژەیەكی نەوتی و پێوەست بە نەوت بدات، بەڵكو لە یاسای نەوت و گازدا سێكتەری نەوت بەتەواوەتی لە سێكتەرەكانی دیكەی وەبەرهێنان جیا كراوەتەوە، ئەوەش بەهۆی گرنگی نەوتەوە كە ناكرێت هەر بەپێی یاسای وەبەرهێنان كاری لەسەر بكرێت".
د. زاهیر مەجید دووپاتی دەكاتەوە، تەنانەت لەڕووی كردەنییەوە دەستەی وەبەرهێنان ناتوانێت مامەڵە لەگەڵ پرۆسەكانی نەوتی بكات، چونكە دواجار ئەگەر پرۆژەیەكی پێوەست بە نەوت بچێتە دەستەی وەبەرهێنانەوە، ئەو دەستەیە تایبەتمەندی و پسپۆڕی لەو بوارەدا نییە و هەر دەبێت بۆ وەزارەتی سامانە سروشتییەكان بگەڕێتەوە، چونكە سامانە سروشتییەكان وەزارەتی تایبەتمەندە بە دۆسیەی نەوت و لە رووی كردەنییەوە هەر ئەو وەزارەتە دەتوانێت چالاكییەكانی نەوتی بەڕێوە ببات.
لە كۆتایی 2006ەوە دەست بە جێبەجێكردنی یاسای وەبەرهێنان كراوە، بەڵام تا كۆتایی 2015 جگە لە مۆڵەتی پاڵاوتگەی كەڵەك هیچ پرۆژەیەكی پێوەست بە چالاكییەكانی نەوتی لە دەستەی وەبەرهێنان مۆڵەتی وەرنەگرتووە، ئەوەش بە بۆچوونی ئەو پسپۆڕە یاساییە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە لە یاسای نەوت و گازی كوردستاندا بە روونی هاتووە كە یاسای وەبەرهێنان چالاكییەكانی نەوتی ناگرێتەوە و دەستەكە تا ئەوكات نەیویستووە كارێكی نایاسایی بكات.
لە یاسای وەبەرهێناندا دووپات لەوە كراوەتەوە، كە جگە لەو سێكتەرانەی ئاماژەیان بۆ كراوە، دەكرێت مۆڵەت بە هەر پرۆژەیەكی تر بدرێت، ئەگەر ئەنجوومەنی باڵای وەبەرهێنان رەزامەندی لەسەر بدات، بەڵام وەك پسپۆڕەكەی بواری یاسا و گرێبەستەكانی نەوت ئاماژەی بۆ دەكات، ئەگەر مۆڵەتی پاڵاوتگەی كەڵەك بەرەزامەندی ئەنجوومەنی باڵای وەبەرهێنانیش بێت، یاسایی نییە، چونكە ئەو بابەتە لە یاسای نەوت و گازدا یەكلا كراوەتەوە كە لە دەسەڵاتی دەستەی وەبەرهێنان نییە.
زیاتر دەڵێ، "تا پێش دەركردنی یاسای نەوت ئەگەر لەو چوارچێوەیەدا مۆڵەت بە پاڵاوتگەیەك بدرایە یاسایی بوو، بەڵام لە دوای دەركردنی یاسای نەوت و گازەوە ئەو مادەیە لە بواری نەوت و گازدا بەتاڵ دەبێتەوە".
د. زاهیر مەجید پێداگیری لەسەر ئەوە دەكات، "سەرباری هەموو ئەو مادە و بڕگانەی لە یاسای نەوتدا هاتوون، دیسان لەبەرئەوەی كە یاسای نەوت پاش یاسای وەبەرهێنان پەسند كراوە، ئەگەر لە یاسای وەبەرهێنانیشدا ئەو دەسەڵاتە بە دەستەی وەبەرهێنان بدرێت، ئەوە لەگەڵ دەركردنی یاسای نەوت ئەوەی لە یاسای وەبەرهێناندا هەیە كاری پێ ناكرێت و بەتاڵ دەبێتەوە، چونكە بنەمایەكی یاسایی هەیە دەڵێ، ئەگەر بە دوو یاسا بابەتێك رێكخرا بێت، كام یاسا دواتر هات یاسای پێشتر رەش دەكاتەوە، لەبەرئەوە مۆڵەتی هەر پرۆژەیەكی نەوتی لە دەستەی وەبەرهێنان بدرێت نایاساییە".
وەرگرتنی مۆڵەتی پاڵاوتگەی كەڵەك لە دەستەی وەبەرهێنان لە كاتێكدا دێت، كە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان لە 19ی ئەیلوولی 2015 تەندەرێكی بۆ دروستكردنی سێ پاڵاوتگەی نەوت راگەیاندووە و لەگەڵ بڵاوكردنەوەی مەرج و پێوەرەكانی تەندەرەكە، ئاماژەی داوە "حكوومەتی هەرێمی كوردستان تەندەرێك بۆ دروستكردن و خاوەندارێتی كردن و كارپێكردنی سێ پاڵاوتگە رادەگەیەنێت بۆ ئەم مەبەستە كۆمپانیا ئارەزوومەندەكان بانگهێشت دەكات بۆ پێشكێشكردنی داواكارییەكانیان".
راگەیاندنی تەندەری دروستكردنی پاڵاوتگەی نەوت لەلایەن وەزارەتی سامانە سروشتییەكان دووپاتكردنەوەیە لەوەی مۆڵەتی پاڵاوتگەی نەوتی لە دەسەڵاتی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانە، بەڵام سێ مانگ پاش راگەیاندنی تەندەرەكەی سامانە سروشتییەكان، دەستەی وەبەرهێنان مۆڵەتی دروستكردنی پاڵاوتگەكەی بە كۆمپانیای كارگرووپ داوە، ئەوەش لەرووی كردەنییەوە ناكۆكی دروست دەكات بەوەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان یان دەستەی وەبەرهێنان مۆڵەت بە دروستكردنی پاڵاوتگەی نەوتی دەدات.
پاڵاوتگەی كەڵەك كە دەستەی وەبەرهێنان جارێكی تر مۆڵەتی پێ داوە، هەمان ئەو پاڵاوتگەیەیە كە لە ساڵی 2005ەوە مۆڵەتی وەرگرتووە و لەو روانگەیەوە بەرپرسەكەی دەستەی وەبەرهێنان دەڵێ، "هەمان پاڵاوتگەیە و ئێستە مۆڵەتی دەستەی وەبەرهێنانی بۆ وەرگیراوە، پاش ئەوەی پرۆسەی پەرەپێدانی پاڵاوتگەكەی پێشكەش كردووە و هەر پرۆژەیەكیش لە دەستەی وەبەرهێنان مۆڵەت وەربگرێت لە هەموو ئیمتیازاتەكانی یاسای وەبەرهێنان سوودمەند دەبێت".
وەك د. شێروان هادی پسپۆڕ لە یاسا و بارزگانی نێودەوڵەتی بۆ "وشە" ئاماژەی دا، یاسای وەبەرهێنان ئیمتیازاتێكی لەرادەبەدەر بەو وەبەرهێنەر و كۆمپانیایانە دەدات كە مۆڵەت لە دەستەی وەبەرهێنان وەردەگرن، جگەلەوەی زەوی پرۆژەكەیان بە خۆڕایی پێشكەش دەكرێت، هاوكات تا 10 ساڵ پرۆژەكە لە باج و رەسمە ناگومرگییەكان دەبەخشرێت و هەر كەلوپەل و كەرەستەیەكیش بەناوی دروستكردنی پرۆژەكەوە هاوردە بكرێت تا ماوەی پێنج ساڵ لە رەسمی گومرگی دەبەخشرێت.
لەسەر ئەو بنەمایە، پاش ئەوەی كۆمپانیای كارگرووپ مۆڵەتی پاڵاوتگەی كەڵەكی لە دەستەی وەبەرهێنان بۆ دەرهێنراوە، تا ساڵی 2026 هیچ باجێك بە حكوومەت نادات، ئەوە سەرباری ئەوەی تا ساڵی 2021 هەر كەلوپەل و كەرەستەیەك كە بەناوی پرۆژەكەوە هاوردەی كوردستانی دەكات لە رسوماتی گومرگی دەبەخشرێت.
وشە دەڵێت" هەر پێوەست بە وردەكارییەكانی وەرگرتنی مۆڵەتی پاڵاوتگەی كەڵەك لە دەستەی وەبەرهێنان، بەرپرسانی كۆمپانیای كارگرووپ رەتیان كردەوە هیچ روونكردنەوەیەك بخەنە روو، بە پاساوی ئەوەی باسەكە پێوەندی بە دەستەی وەبەرهێنانەوە هەیە".
لەسەرەتای ساڵی ٢٠١٦ هەمان ماڵپەڕی لەسەر دۆسیەکی گەندەڵی هاوسەرەکەی ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتیەکان بابەتێکی بڵاوکردەوە، لەناو ناوەندە سیاسی و میدیایەکان بە ناکۆکی نێوان نێچیرڤان بارزانی و مەسرور بارزانی ناوزەد کرا، ئەمە دووەم بابەتە لەم سێ مانگەدا لەم ماڵپەڕەوە بڵاودەکرێتەوە.