تێوەگلانی كوردستان لە شەڕ و خۆساغكردنەوە لە گەڵ بەرەیەكی ئەم شەڕە جیهانیەی لە ئەمرۆدا خۆی بەسەر تەواوی گەلانی جیهاندا سەپاندوە، تەنیا مەترسی لە سەر دۆزی نەتەوەی كورد و پرسی رزگاری نیشتمانی دروست ناكات، بەڵكو هەرەشەیەكی زۆر جدیشە لە سەر بوونی كورد و مانەوەی لە دوای شەڕ وەك میللەت و كۆمەڵگایش. تێنەگەیشتن لە دەرهاویشتەكانی شەڕ و نەخوێندنەوەی وێنە گشتیەكە بە شێوەیەكی راست و واقعی، دوور نیە كوردستانیش بە دەردی ئۆكراینا نەبات، بگرە خراپتریش.
زۆربەی بیرمەندانی سیاسی لە سەر ئەوە كۆكن، كە شەڕی رووسیا و ئۆكرانیا سەرەتای دەستپێكردنی شەڕێكی جیهانی نوێیە، لە فەرهەنگی سیاسی ئەمرۆدا بە شێوەیەكی بەرفراوان و لە سەر ئاستی گشتی بە شەڕی جیهانی سێیەم ناو دەبرێت. بەرامان لە ئاراستەی بەروپێشچونی رووداوەكان و روونبونەوەی سیما و رواڵەتی ناكۆكی نێوان بەرەكانی شەڕ ئەو راستیەمان لا یەقین دەبێت، كە تارمای شەڕ دەگاتە هەموو كوچ و كەلەبەرێكی ئەم گەردونە. هەرەشەكانی رووسیا و ئەمریكا و زلهێزەكتانیتری دونیا، ئاشكراكردنی چەندین جۆری چەك و تەقەمەنی و كەرەسەی سەربازینوێ و پێشكەوتو و هاوكات راستەوخۆ خستنیان بە بازاری شەڕەكەوە، ئاماژەیەكییەقینی دەستپێكردنی شەڕی جیهانی سێیەمە. پێشبینیەكان وامان پێدەڵێن، كە شەڕ لە بازنەی روسیا و ئۆكرانیادا گۆشەگیر نابێت، بەڵكو زۆر بە خێرایی پریشكەكەی دەروات بەرەو وڵاتانی تر، نزیكترین ئەگەر هەڵگیرسانی شەڕی نێوان چین و تایوانە. لە وێنەگشتیەكەیدا رۆژ بە رۆژ هاوشێوەی سەردەمەكانی پێش شەڕی جیهانی دووەم، وڵاتان پەیتا پەیتا لە نێوان دوو بەرەی دژ بەیەكدا خۆیان لە سەر لایەنێك ساغدەكەنەوە.
ئەم دابەشبونەی لە نێوان هەردوو بەرەی شەڕدا بەرجەستەبووە، بەرەو ئەوە پەلدەكێشێت تەواوی وڵاتانی جیهان ناچار بكرێن هەریەكەیان لە سەر بەرەیەك خۆیان ساغكەنەوە. لە ئاستی باڵا و لوتكەدا بەرەی ئەمریكا و ئەوروپا لە لایەك و چین و روسیاش لە لایەكیتر، لە ئاستیهەرێمیایەتیشدا ئەم دابەشبونە سەرەتا هێزە باڵاكانی هەر هەرێمێك بە جیا لەوانیتر دەگرێتەوە و دواتر قۆناغ بە قۆناغ و سات بە سات تەواوی وڵاتان و هێزە لۆكاڵیەكانیش لە نێوان ئەم دوو بەرەیەدا دابەش دەبن.
هەر لە سەرەتاوە ئەو راستیەیەقین بووە، كە تەواوی ئەو وڵاتانەی دەكەونە سەر هێڵەكانی گواستنەوەی نەو ت و گازی سروشتی و هەموو وڵاتانی بەرهەمهێنی وزە راستەوخۆ دەكەونە ناو بازنەی شەڕەكەوە.
جیهان لە بارە گشتیەكەیدا هاوشێوەی سەردەمی شەڕی جیهانی دووەم بەرەو و ئەو ئاراستەیە دەچێت، كە دوو هاوپەیمانی جیهانی، هاوشێوەی بەرەی وڵاتانی میحوەر و بەرەی وڵاتانی هاپەیمانان، كە لە شەڕی جیهانی دووەمدا دروست ببوون، لە ئەمرۆدا جارێكیتر دروست ببنەوە. ئەم دوو بەرەیە لە ئەمرۆدا و لەئاستی لوتكەدا بە رابەرایەتی هەردوو جەمسەری نوێی جیهان، ئەمریكا و ئەوروپا لە لایەك و چین و رووسیا لە لەیەكیتر دروستبوونە. هاوكات چەندین وڵاتی تر، بە تایبەتی ئەوانەی راستەوخۆ دەكەونە ناو هەژمونی ئەم دوو جەمسەرەوە خۆیان بە تەواوەتیساغكردوەتەوە، بەنمونە كۆریای باكور و ئێران لە بەرەی چین –رووسیادا و ئوسترالیا و بەریتانیا و توركیا لە بەرەی ئەمریكادان. لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەراست بە شێوەیەكی روون زۆربەی وڵاتانی عەرەبی، جگە لە سوریا و عێراق خۆیان لە بەرەی ئەمریكادا ساغكردوەتەوە، ئێران و سوریا خۆیان لە بەرەی چین – رووسیادا ساغكردوەتەوە. لە عێراقدادۆخێكی تایبەت هەیە، تا ئەمرۆ ئەم وڵاتە بەیەكپارچەی خۆی لە سەر لایەنێك ساغنەكردوەتەوە، بگرە بە شێوەیەكی روون هێزە لۆكاڵیەكانی لە نێوان هەردوو بەرەدا دابەشبوونە.
لەم پرۆسەیەدا هەندێك وڵات هاوشێوەی عێراق دەكەونە نێوان بەرداشی هەردوو جەمسەرە سەرەكیەكەی جیهانەوە، ئەم وڵاتانە هەڵگیرسانی شەڕی ناخۆی زۆر نزیكە لێیانەوە. هاوكات بەهۆی بوونی هەژمونی هەردوو بەرەوە لە ناو ئەم وڵاتانە راستەوخۆ دەبن بە گۆرەپانی شەڕ و پێكدادانی هێزە لۆكاڵیەكان. بەواتە دروستبوونی شەڕی ناوخۆ و بە وەكالەت زۆر نزیكە لێیانەوە.
ئەم دابەشبونە لە ناوخۆی عێراق و كوردستندا بە تەواوەتی رەنگی داوەتەوە و رۆژ بە رۆژیش هێزە لۆكاڵیەكان زیاتر لەیەكلابونەوەی خۆیان لە سەر لایەنێكی هەرێمایەتی نزیك دەبنەوە. بەرەی سەدر، پارتی، سونەكان خۆیان لە بەری توركیا_ عەرەب _ ئەمریكادا ساغكردوەتەوە. هێزەكانی (عامری، مالكی، خەزعەلی، حەكیم، عەبادی ، كەعەبی) خۆیان لە بەری ئێراندا ساغكردوەتەوە، هەرچییەكێتی نیشتمانی كوردستانە بە هۆی ئەو قەیرانە ناوخۆیەی بە دەستیەوە دەناڵێنێت، تا ئەمرۆ دنیابینی و سیاسەتێكی سەربەخۆ و روون و گشتی و دیاری نیە، بەڵام وەك ئەوەی، كە لە رووی جیۆپۆلتیكەوە دەكەوێتە ناو ناوچەی هەژمەنی ئێرانیەكانەوە، توشی كۆمەڵێك گرفت و كێشەی گەورەی كردوە، لە لایەك ناتوانێت بە بێ پارتی لە دەرەوەی ئاراستەی ئەوان بونیادی سیاسەتی خۆی بنات، راستەوخۆ خۆی لە بەری ئێرانیەكاندا ساغبكاتەوە، لە ژێر گوشاری ئێران و هێزە عێراقیەكانی نزیك لە ئێران ناتوانێت لە گەڵ بەرەی پارتیدا بروات. لە لایەكیتریش ناتوانێت لە بەرەی دژ بە ئێران، بكەوێتە هاوپەیمانیكردن لە گەڵ بەرەی توركیا- پارتیدا.گەورەترین كێشەی ئەمرۆییەكێتی ئەوەیە بە هۆی لاوازی هزری و سیاسیەوە تەنانەت ناتوانێت سود لەو نزیكیەیش ببینێت، كە لە گەڵ ئێرانیەكان و بەرەی شیعەی ئێرانی لە عێراقدا هەیەتی.
لە بارەگشتیەكەیدا ئەم دابەشبونەو قوڵبونەوەی ناكۆكی و كێشەكانیان بوەتە هۆی ئەوەی لە دوای هەڵبژاردنی عێراقەوە تا ئەمرۆ نەتوانرێت حكومەتی نوێی عێراق دابمەزرێت. كوردستان بەوەی لە رووی چیۆپۆلتیكەوە دابەشبوە بە سەر دوو ناوچەی هەژمونی ئێران و توركیادا لە رووی لۆكالییشەوە هێزە ناوخۆیەكان، بەتایبەتیشیەكێتی و پارتی بە سەر هەردوو بەرەی نەیاردا دابەشبوونە، ئەو زەمینەیە خوڵقاوە، كە لە لایەن نەیارانی كوردەوە شەڕێكی ناوخۆی هەڵبگیرسێنرێت، سەرەتای ئەم شەڕیش ئەوەیی دەیبینین لە شەڕی نێون پارتی و پەكەكەوە دەستی پێكردوەو و دواتریش دوور نیە نەپەرێتەوە بە تێوەگلانی لایەنەكانیتری هێزە كوردستانیەكان.
لەم دۆخەدا گەورەترین هەڵە و خەلەلی عەقڵی سیاسی كوردی لەوەدایە جێگۆركێ بە ستراتیج و تەكتیك دەكات، بەواتە ستراتیج دەكات بە تەكتیك و بە پێچەوانەیشەوە. ئەوەی دەبینرێت لەم دۆخەدا دنیابینی سەركردایەتی سیاسی كورد زۆر كورت بین و ناروونە.
كوردستان
لە ستراتیجی توركیای ئۆردوگانیدا
دەركەوتنی رواڵەت و سیمای شەڕ و ركەبەرایەتیە نیودەوڵەتیەكان لە عێراق و كوردستان ئەو زەمینەیەی خوڵقاندوە وڵاتانی دەورەبەری عێراق و وڵاتە زلهێزەكانی جیهان راستەوخۆ دەست بخەنە كاروباری عێراق و كوردستان و ببنە بەشێك لە پرۆسەی سیاسی و چەندین بنكەی سەربازی لە عێراق و كوردستان دامەزرێنن و هاوكات چەندین گروپ و هێزی لۆكاڵی نزیك لە خۆیان دامەزرێنن، ئەم هێز و گروپانە هەندێكیان لە دەرەوەی سیستمی فەرمانرەوای عێراقە و هەریەكەیشیان شێوە فەرمانرەوایەكی سەربەخۆی هەیە،یان وردتر بە پاڵپشتی هێزە هەرێمایەتی و نیودەوڵەتیەكان لە دەرەوەی سیاسەتی فەرمی حكومەت هەڵسوكەوت دەكەن، هەر لایەنێكمەرجەعەكەی بریار لە سەر شێوازی كاركردن و بریار و سیاسەتەكانی دەدات. بەشێك لەم هێزانە راستەوخۆ و بە ئاشكرا بەرگری لە سیاسەت و بەرژەوەندیەكانی ئێران دەكەن، هەندێكیش بە بێ هیچ مەرجێك بونەتە دەستكەلای توركیا. هیچ گومانێك لەوەدا نەماوە، كە توركیا وەك ناوچەی هەژمون و بەشێك لە خاكی خۆی مامەڵە لە گەڵ كوردستانی باشور و ناوچەی سونە عەرەبەكانی عێراق دەكات. بۆ داگیركردنی ئەم ناوچەیە ئامادەكاری تەواوی كردوەو چەندین بنكەی سەربازی و هەواڵگری لەم سنورەدا دەمەزراندوە، بە بێ ئەوەی هیچ رەزامەندیەكی حكومەتی ناوەندی عێراق و گەلی كوردیشی وەرگرتبێت. لە لێدوانی سەركردە و روناكبیران و رۆژنامەنوسانی تورك لە ئێستادا، لەهەموو كات زیاتر باس لەوە دەكەن، كە ئەم ناوچەیە بە واتە ناوچەی ولایەتی موسڵ موڵكی توركیایە و بە غەدرلێی وەرگیراوەو هاوكات كاتی ئەوە هاتووە توركیا ئەم مافەی خۆی بە دەست بێنێتەوە، ولایەتی موسڵ بخاتەوە سەر نەخشەی توركیای عوسمانی.
هاوپەیمانی نێوان پارتی و توركیا
هەڵەیەكی ستراتیجی
پێش گرێدانی هەر هاوپەیمانی و رێكەوتنێكی ستراتیجی نێوان دوو لایەنی سیاسی و ئابووری پێویستە هەریەكەیان بە روونی ستراتیجی ئەویتر شەنوكەو بكات و ئەوە هەڵسەنگێنێت، كە ستراتیجی لایەنی بەرامبەر تا چەند لە گەڵ ئامانج و ستراتیجی ئەمدا دەگونجێتیان لانی كەم نابێتە بەربەست لە بەرامبەر ئامانجە ستراتیجیەكانی ئەمدا. توركیا بە درێژای مێژووی سیاسی خۆی و لە ئەمرۆشدا لە هەموو كات زیاتر جەخت لە سەر ئەوە دەكاتەوە، كە ئەو دژی هەموو پرۆسە و پرۆژەیەكی رزگاری نەتەوەی و نیشتمانی كوردیە، نەك بە تەنیایش لە باكوری كوردستان، بەڵكو لە هەر جێگایەكی ئەم دونیادا بێت. هێرش و پەلامارەكانی بۆ كوردستانی خۆرئاواو و هەوڵی تەعریبكردن و شكاندنی ئەو كیانە كوردیەی لە رۆژئاوای كوردستان دامەزراوە روونترین بەڵگەی ئەم راستیەیە. لێرەدا ئەو راستیە تەواویەقین دەبێت، كە ستراتیجی سەرەكی توركیا چەندێك لە دژی بەرژەوەندی نەتەوەی و ستراتیجی رزگاری خوازی كوردە. بۆیە پێویستە سەركردایەتی سیاسی ئەمرۆی كورد زۆر بە جدی ئەم راستیە وەرگرن، چونكە بەواقعی هەر هاوپەیمانیەكی ستراتیجی لە نێوان كورد و توركیا، كە ئایندەی پرسی نەتەوەی بخاتە مەترسیەوە، ناچێتە بازنەی هەڵەی سیاسیەوە، بەڵكو دەچێتە بازنەی خیانەت و میللەت فرۆشیەوە. نەخوێندنەوەی واقعیانە و تەندروست و دڵسۆزانەی رووداو وگۆڕانكاریە جیهانیەكان و نەبوونی دنیابینیەكی راست و وردی وێنە گشتیەكەی پشت رووداوەكان، بەواتەی نەبوونی عەقڵانیەت و لۆجیك لە سیاسەتدا دێت و دەرئەنجامەكەی كارەسات دەبێت بۆ كۆی پرسی نەتەوەی و نیشتمانی كورد.
لە ئەمرۆدا قەیرانی راستەقینەی توركیا ئەو تەنگەشە ئابووری و سیاسیە نیە، كە لە جەستەی سیستمیی فەرمانرەوای توركیدا دەركەوتوە، بەڵكو قەیرانی سەرەكی ئەو دۆخە ناجێگیرەیە، كە گۆڕانكاریەكانی جیهان و ناكۆكی لە نێوان ستراتیجی ئەمریكا و توركیادا خوڵقاوە.
لە بارە گشتیەكەیدا ئاراستەی گۆڕانكاریەكان بەو لایەدایە، كە رۆژ بە رۆژ ناكۆكی و پێكدادانی نێوان بەرژەوەندیەكانی ئەمریكا و توركیا لەزیادبوون و فەراوانبوندایە. ململانێو ركەبەرایەتی نێوان ئەمریكا و (ئێران – رووسیا) بۆ كۆنترۆڵكردنی عێراق گەیشتوەتە ئاستی دەستپێكردنی شەڕێكی بەوەكالەت. ناراستەوخۆ رۆژانە چەندین جار پێكدادان لە نێوان ئەو گروپ و لایەنانەی سەر بە ئێرانن لە گەڵ ئەو لایان و كەسایەتیانەی دەیانەوێت عێراق بەرەو بەرەی ئەمریكا ببەن روودەدات. لێدانی ئێران بە موشەك لە هەولێر جۆرێك لەو جۆرە پێكدانانە و ئاماژەیەكی سەرەكی دەستپێكردی ئەو شەڕە جیهانیەیە، كە نزیكە لەوەی بە هۆی هەڵەی ستراتیجی سەركردایەتی كوردەوە ئەم وڵاتە بە تەواوەتی بسوتێنرێت. دەستێوەردانی ئێران لە عێراق تا ئەو ئاستەی رۆڵ و بریارییەكەمی هەیەلە ئاراستەكردنی بریار و سیاسەتەكانی حكومەتی ناوەندی، لە لایەك و لە بواری كۆمەڵایەتیشدا سەركەوتنی لە هەناردەكردنی شۆرشی ئیسلامی بۆ عێراق و دامەزراندنی چەندین گروپ و هێزی لۆكاڵی، كە راستەوخۆ بریار لە حكومەتی ئێرانەوە وەربگرن ئەوزەمینەیەی خوڵقاندوە ئەمریكیەكان توانای وەرگرتنەوەی عێراقیان لە ئێران زۆر گران و پڕ ئاستەنگ بێت، لەم دۆخەدا هیچ گریمانەیەكی نیە، لەو كاتەی كە ئەمریكیەكانیەقین وەردەگرن لە شكستهێنانیان لە كۆنترۆڵكردی عێراق، ئەوە زۆر بە خێرایی سترتیج و نەخشەی سیاسی خۆیان دەگۆرن بۆ پلانیB. ئەم پلانە(B) دابەشكردنی عێراقە، بەواتە ئەمریكیەكان بۆ گەیشتن بە ستراتیجی سەركیان لە خۆرهەڵاتی ناوەراست هیچ رێگایەكیتریان نیە، جكە لە پاڵپشتی دامەزراندنی دوو كیانی نوێ، لە جەستەی دەوڵەتی عێراقدا، كەیەكێكیان لە باكوری عێراق بۆ كوردەكان دەبێت و ئەویتریش بۆ سونەكان. بەم سیاسەتە ئەمریكیەكان دەتوانن دیوارێكی بەهێز لە بەرامبەر پەرینەوەی هەژمونی ئێران- رووسیا بۆ خۆرهەڵاتی ناوەراست راگرن و رێگا لە گەیشتن بە دامەزراندنی دیواری پشتیوانی كەوانەی شیعە بگرن. لە بواری ئابووریشدا دەبێتە رێگایەك بۆ گواستنەوەی نەوت و گازی سروشتی تەواوی ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەراست بۆ ئەوروپا. بەواتە دەبێتە جێگرەوەیەكی بەهێزی هەناردەی وزەی (ئێران –روسیا) بۆ ئەوروپا. لە راستیدا ئەم ئەگەرەیە، كە توركیای خستوەتە سەر ئەو سیاسەتە شەڕانگێزیەی لە ئەمرۆدا بە كورد و عێراقی دەگێرێت. توركەكان دەیانەوێت لە جێبەجێكردنی ئەم نەخشەیەدا كوردستان و ناوچەی سونەی عەرەبی نەكرێنە دوو كیانی سەربەخۆ، بەڵكو بخرێنەوە سەر نەخشەی توركیا، بە هەمان شێوەی سەردەمی پێش هەڵگیرسانی شەڕی جیهانییەكەم.
دامەزراندنی هێڵێكی گواستنەوەی وزە لە وڵاتانی كەنداوەوە بۆ ئۆردن و لەوێشەوە بۆ ناوچە سونیەكەی عێراق و گەیاندنی بە كوردستان و توركیا و لەوێشەوە بۆ ئەوروپا لە ئەمرۆدایەكێك لە هۆیە سەرەكیەكانیگەیاندنی شەڕی جیهانی سێیەمە بەم ناوچەیە. لە ناوەرۆكدا ئەم ستراتیجیەی ئەمریكا راستەوخۆ دژی ستراتیجی توركیایە، كە تا ئەمرۆش خەونی داگیركردنی كوردستان و گێرانەوەی ناوچەی ولایەتی موسڵی هەیە. ئاماژەكانی پشت وتەكانی برایم كەراگۆن بەو شێوەیەیە، كە پێویستە توركیا دەستپێشخەری بكات لە داگیركردنی كوردستانی باشور و خۆرهەڵات، تا ئەو دۆخە بكاتە ئەمری واقع، كە ئەم بەشانە بخرێنە سەر توركیا. لە واقعدا ئەوەی بەربەستی سەرەكی بۆ سەرخستنی ئەم ئەگەرە دروست دەكات، پەیمان و دۆستایەتی ئەمریكا نیە بۆ كورد، بەڵكو ئەو ناكۆكی و هەرەشانەیە، كە توركیا لە ئایندەدا لە سەر تەواوی وڵاتانی عەرەبی و ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەراست دروستی دەكات. توركیا لە گەڵ ئەوەی وەك ستراتیجی نوێی خۆی بانگەشەی ئەوە دەكات، كە كێشە و ناكۆكیەكانی لە گەڵ تەواوی ناوچەكە چارەسەر دەكات و لە پرۆژەی نوییدا باس لە (سفركردنەوەی كێشەكان و رەدعی هەرێمایەتی دەكات)، بەڵام لەواقعدا مێژووی سیاسی توركیا و شەڕانگێزی دژی میللەتانی ئەم ناوچەیە و شێوازی كاركردنی لە ئەمرۆدا تەواوی گەلانی ئەم ناوچەیەی لە سەر باوەرێك جێگیركردوە، كە توركیا هەرەشەیەكی زۆر جدیە بۆ سەر ئاسایشی تەواوی وڵاتانی خۆرهەڵاتی ناوەراست و بەرژەوەندی گەلانی ئەم ناوچەیە. كێشەی نێوان توركیا و جولەكە، توركیا و ئێران، توركیا و عەرەب، توركیا و كورد...تد. سیاسەتە ئیستفزازیەكانی توركیا بەدرێژایی مێژوو، لە دژی گەلانی ئەم ناوچە بەردەوام بووە. لە ئەمرۆیشدا كۆكردنەوەو بڕینی ئاوی پاك لە رێگای دروستكردنی چەندین بەنداو لە سەر رێرەوەكانی ئاو بۆ عێراق و سوریا و ئێران، بە بێ ئەوەی هیچ گرنگییەك بەیاسا و رێسا نێودەوڵتیەكان لە مەر دابەشكردنی ئاو لە نێوان وڵاتاندا بدات. هەرچەندە توركەكان چەندین ساڵە خۆیان بۆ ئەم شەرە ئامادە دەكەن و دەیان بەنداویان لە سەر رێرەوەكانی ئاو دروستكردوە، بەڵام بەهۆی ئەو گۆڕانكاریانەی لەم سەردەمەدا لە ژینگە و سروشتی زەوی روودەدات ئەم سیاسەتە دەبێتە گوشارێكی نوێیە لە سەر ئەم وڵاتانە. ئەمە لە كاتێكدایە تەواوی پێشبینیەكانلە سەر ئەوە كۆكن، كەشەڕی داهاتوی جیهان دوور نیە لە سەر ئاوی پاك نەبێت.
پوختەی مەبەست توركیا دەیەوێت هاوبەشێكی سەرەكی ئەمریكا بێت لە خۆرهەڵاتی ناوەراست، بەڵام راستیەكە ئەوەیـە ئەگەر ئەمریكیەكان، رووسیا و ئێرانیان بە هاوبەش قبوڵ نەبێت بە چی لۆجیكێكی سیاسی توركیایان قبوڵە؟. ئەوە واقعە، سیستمی نێودەوڵەتی نوێ نەك توركیا هیچ هێزێكی هەرێمایەتی باڵادەست و خاوەن هەژمونی ناوێت، بۆیە لە سەروبەندی پێكدادانی ئەم دوو ستراتیجە ناكۆكە ئەگەری هەڵگیرسانی شەرێكی خوێناوی و ماڵوێرانكەر لەم ناوچەیەی ئێمە نزیكە لە واقعەوە.
هەولێر گۆرەپانی پێكدادانی هێزە
هەرێمایەتی و نێودەوڵەتیەكان
بەهێزكردن و گەورەكردنی بنكە و هێزە سەربازیەكانی ئەمریكا و توركیا لە هەولێر و ناوچەی ژێر دەسەڵاتی پارتی دیموكراتی كوردستان لە لایەك و هەرەشە و لێدانە ناوبەناوەكانی ئێران و گوشار و هەرەشەكانی بەغداد لە سەر هەولێر، چەند ئاماژەیەكی روونی گەیشتنی شەڕی جیهانی سێیەمە بە عێراق و هەرێمی كوردستان، بەڵام لەم دۆخەدا مەترسیە گەورەكە لەو شەڕ و ناكۆكیە داپۆشراوەییە، كە تا ئەمرۆ سیمای بە تەواوەتی دەرنەكەوتوە، شەڕ و ناكۆكی و پێكدادانی بەرژەوەندی و ستراتیجی نێوان توركیا و ئەمریكا لەم ناوچەیە هەرەشە و مەترسیەكی زۆر گەورەترە لە مەترسیە دیارەكەی ئەمرۆ. سیاسەتەكانی ئەمریكا بۆ كۆنترۆڵكردنی كوردستان و بونیادنانی وەك بنكەیەیكی سەربازی و سیاسی خۆی لە تەواوی خۆرهەڵاتی ناوەراست، بەتایبەتی دوای شكستی لە كۆنترۆڵكردنی عێراق، تەواو ناكۆك و پێچەوانەی ستراتیجی توركیایەلە پرۆسەیداگیركردن و كۆنترۆڵكردنی كوردستانی باشور و خۆرئاوا. لەم دۆخەدا ئەوەی لە هەموو ئەگەرێك زیاتر توركەكان لێی دەترسن ئەو هەژمارە نهێنیەیە، كە ئەمریكاكار لە سەر بونیادنانی واقعێكی سیاسی نوێی لەم ناوچەیە دەیكات. برایم كەرەگۆڵ عەقڵ و راوێژكاری ئۆردوگان زۆر راشكاوانە ئەم راستیانە دەخاتە روو و بانگەشەی دەستپێشخەری ئۆردوگان دەكات، بۆ راگرتنی سیاسەتەكانی ئەمریكا لەم ناوچەیە، كەرەگۆڵ باس لە پێگەی مێژووی و جوگرافی توركیا دەكات و راشكاوانە دەڵێت: لە پرۆسەی راگرتنی كشان و فەراوانخوازی روسیا و چین بۆ خۆرهەڵاتی ناوەراست و پاشەكشێكردنبە هەژمونی ئێرانیەكان پێویستە ئەو بۆشایە لە لایەن توركیاوە پڕ بكرێتەوە نەك ئەمریكا و ئەوروپا. بە واتە دەستپێشخەریەكانی توركیا بۆ داگیركردنی كوردستانی باشور و خۆرئاوا ستراتیجی نوێیانە نەك ئامرازی گوشار و تەكتیكێكی كاتی بۆ دەستخستنی هەندێك دەستكەوتی ئابووریو سیاسی. ئۆردوگان و كەرەگۆڵ جێبەجێكردنی نەخشەی داگیركردنی ولایەتی موسڵ لە لایان، مەرجی مانەوەی توركیایە لە پێگەی نێودەوڵەتی شایستە بەخۆی. بەڵگەیەكی گرنگی راستی ئەم بۆچونە ئەو دروشم و بانگەشانەیە، كە رۆژانە دارو دەستەكەی ئۆردوگان لە مەر موڵكایەتی ولایەتی موسڵ دەیدەن بە گوێی هەموو جیهاندا. لە نوێترین بانگەشەدا دەڵێن: پرسی موسڵ پرسێكی ناوخۆی توركیایە و رێگا نادەین كەس دەست لەم باسە بدات. لەم گەمەیەدا ئەوەی رووسەكان كاری لە سەر دەكەن راگرتنی هاوسەنگیەوكی داهێنەرانەیە لە نێوان دژایەتیكردنیان بۆ توركیا و هاوكات بە بارێكیتردا ناراستەوخۆ پشتگیركردنی توركیا بۆ گەیشتن بەم ستراتیجیە سیاسیەی. بەواتە رووسەكان زۆر لێهاتوانە كار لە سەر فەراوانكردنی كەلەبەری پەیوەندیەكانی نێوان توركیا و ئەمریكا دەكەن تا دەگاتە ئاستی پێكدادان.
خوڵاسەی جەوهەری توێژینەوەكە ئەوەیە، كوردستان نزیكە لەوەی ببێتە گۆرەپانی شەڕ و تەسفیەكردنی حیساباتی زلهێزەكان، خاڵی پێكدادانی بەرژەوەندیەكانی توركیا و ئەمریكا لە لایەك و گۆرەپانی پێكدادانی بەرژەوەندیەكانی هەردووو بەرەی جیهانی ئێران - روسیا -چین لە لایەك و ئەمریكا و ئەوروپا و توركیا لە لایەكیتر .