بۆ ئەمساڵیی 2020 بە دروشمی (خۆراك، ئالیك، ریشاڵ.. وپه‌یوه‌ندی نێوان به‌كارهێنان وزه‌وی كشتوكاڵی)، بەبێ دیاری کردنی هیچ وڵاتێک ئەو یادە بەڕێوە دەچیت، وابڕیارە لە 160 وڵات کە گرفتی بەبیابانبوونیان هەیە، چالاکی جۆراو جۆر ئەنجامبدرێت، هەر چەندە بە هۆی کۆرۆناوە چالاکیەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕاگیراون
لە کۆبوونەوی 92 کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووە لەساڵی 1994 بڕیاردرا کە هەموو 17ی حوزەیرانێک وەکو ڕۆژی جیهانی ڕووبەڕووبونەوەی بەبیابانبوون و ووشکەساڵی دیاری بکرێت.
لە هەموو ساڵێکیش، چەند ڕێکارێکی تایبەت بگیرێتە بەر بۆ هۆشیاری گشتی تایبەت بە بەبیابانبوون و ووشکەساڵی لە چالاکی تایبەت بەو بۆنەیەدا ڕابگەیەنرێت.
ـ گرنگترین زیانەكانی بەبیابانبوون.
1- بێ بەرهەم بوونی زەوی: بەجۆرێك زەوی ماددە خۆراكییەكانی لەدەستدەدات‌و خوێی تێدا كەڵەكە دەبێت، ئەماش وا دەكات خۆڵەكەی بۆ كشتوكاڵ كەڵكی نەبێت‌و ئاوی بارانیش ناتوانێ ڕۆبچێتە نێویەوە.
2- زیانپێكەوتنی ڕووەكی سروشتی: بەبیابانبوون توانای زەوی بۆ ژیانی ڕووەك كەمدەكاتەوە، ڕەگی ڕووەكەكان ئاوی كۆگاكراویان لەدەستدەدەن‌و ئەمەش وا دەكات توانای مانەوەیان لە ژیان لەدەستبدەن.
3- خۆخواردنەوەی خاك‌و ڕاماڵینی: كەمبوونەوەی ڕووەكی سروشتی دەبێتە هۆی ڕاماڵرانی خاك لە شوێنی خۆی، خۆخواردنەوەی خاكیش كۆتا هەنگاوی داتەپینی بەردەوامی خۆڵە.
4- ڕوودانی كارەساتی سروشتی: لە دۆخی بەبیابانبووندا زەوی زیاتر لە هەر كاتێكی دیكە ڕووبەڕووی لافاو و گێژەڵووكە و پیسبوون دەبێتەوە.
5- پیسبوونی ئاو: هەندێكجار بەهۆی خۆڵبارین‌و میكرۆبی نێو هەواوە سەرچاوەكانی ئاو پیس دەبن، هەروەك چۆن ڕووەك ڕۆڵێكی سەرەكی لە پاكبوونی سەرچاوەكانی ئاودا دەبینێ، كەواتە بەبێ بوونی ڕووەك پیسبوونی ئاو ڕوودەدات.
6- برسێتی‌و هەژاری: بەهۆی وشكەساڵی‌و لەدەستدانی خاكی بەبەرهەم، دانیشتووان هەژار و هەروەها ئاژەڵەكانیش لاواز و برسی دەبن‌و زۆرێكیان لەنێودەچن.
7- كۆچی بەكۆمەڵ: بەدرێژای مێژوو، بەبیابانبوون جووڵێنەری سەرەكی كۆچی مرۆڤەكان بووە.
8- مەترسی لەبەینچوون: زۆرێك لەو بوونەوەرانەی لە زەوی بەپیت‌و بەبەرهەمدا دەژین بەهۆی بەبیابانبوون‌و گۆڕانی سیستمی ژینگەییەوە لەبەیندەچن.
9- نەخۆشییە گواستراوەكان: بەهۆی كۆچی دانیشتووان‌و تێكەڵبوونی زیاتری خەڵكەوە كە یەكێكە لە دەرهاویشتەكانی بەبیابانبوون، نەخۆشییەكانی كۆئەندامی هەناسە و هەروەها نەخۆشییە گواستراوەكانی دیكەش بڵاودەبنەوە.
پێشبینییەکان
– زەوییەكان و وشكەساڵیی: بۆ ساڵی 2035 وا خەمڵێنراوە 1.8 ملیار كەس بە هۆی كەم ئاوییەوە بناڵێنن و، سێیەكی جیهانیش لە زۆربەكارهێنانی ئاو، تێیبپەڕێنن.
– زەوی و ئاسایشی مرۆیی: بە پێنانە ناو ساڵی 2045، نزیكەی 135 ملیۆن كەس كۆچ و ڕەو دەكەن.
– زەوی و ژینگە: گێڕانەوەی خاكی سیستمی ژینگەیی داهێزراو، دەتوانێت ساڵانە نزیكەی 3ملیار تۆن لە كاربۆن خەزن بكرێت، كە یەكسانە بە نزیكەی 25٪ بەكارهێنانی زەوییەكان
هۆكارەكانی بەبیابانبوون.
دوای زانینی زیانەكانی بەبیابانبوون، پێویستە هۆكارەكانی دروستبوونیشی بزانین، بەشێوەیەكی گشتی زیاتر بەهۆی ئەم هۆكارانەوە دیاردەی بەبیابانبوون دروست دەبێت:
ـ زیادەڕەوی لە لەوەڕاندند، لەدەستدانی ڕووەكی سروشتی،لەناوبردنی دارستانەكان
ـ چڕی دانیشتووان لە ناوچەیەكی،دیارییكراوی زەویدا،گۆڕانی كەشوهەوا،برسێتی‌و هەژاری‌و ناسەقامگیری سیاسی،وشكەساڵی هۆكاری سەرەكیی ئەو دیاردەیەش، بریتییەلە چالاكییەكانی مرۆیی و بارگۆڕانەكانی ژینگەیی.
بەبیابانبوون چییە: بەبیابانبوون بۆیە ڕوودەدات، چونكی سیستمی ژینگەیی زەوییە وشكەكان، كە زۆرتر لە سێیەكی جیهانی گرتووەتەوە، بەرەوڕووی خراپ بەكارهێنان و زۆر بەكارهێنان و بەكارهێنانی نەگونجاو، بووەتەوە.
هەروەك دەگونجێت هەژاریی، ناسەقامگیریی سیاسیی، لابردنی دارە بڕاوەكان، ئاژەڵداریی زۆر و خراپ ئاودان، ببنە هۆكاری ئەو دۆخە.
هەرێمی كوردستان و بەبیابانبوون.
بەداخەوە ماوەی چەند ساڵێكە لەچەند ناوچەیەكی هەرێمی كوردستان بەتایبەتی گەرمیان و بەشێك لە ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم دیاردەی بەبیابانبوون بونی هەیە، وێڕای ئاگاداركردنەوەی حكومەت و لایەنی پەیوەندیدار و بەستنی كۆڕ و سمینار لەو ناوچانە، بەداخەوە حكومەت هیچ گرنگییەكی بەو گرفتە نەداوە هەر ئەوەشە وای كردووە، ئەو مەترسییە ساڵانە ڕوو لە زێادبوون و فراوان بوون بكات.
ئامادەكردنی: رێكخراوی ئایندە بۆ پاراستنی ژینگە