شاهیدیی سوودانی بۆ سەرڕاستیی سیاسەتی نێچێرڤان بارزانی

نوری بێخاڵی

یەکێک لەو خەسڵەتە ئەرێنییانەی (نێچیرڤان بارزانی)ی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، کەیار و نەیار گەواهیی بۆ دەدەن، بەئەستۆوە گرتنی بەرپرسیارییەتییە. بەتایبەتی لە پەیوەست بە پرسە هەستیار و گرنگەکان، لەناویشیاندا سیاسەتی نەوت و بابەتی سەربەخۆیی ئابووریی، کە بەهۆیەوەبە درێژایی ساڵانیڕابردوو، کرایە ئامانجی تیر و تانەی ئۆپۆزسیۆنێکی ئۆپۆرتۆنیست و میدیای نابەرپرس، کەچی لەڕووبەڕوودا، لە ئاست بەڵگە و ئەرگۆمێنتەکانیدا، هەر هەموویان دەمیان کەوتە تەتەڵە.

بە درێژایی ساڵانی فەرمانڕەوایەتییەکەی وەک سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران، نێچیرڤان بارزانی نە شەرمی بەوە بوو لەپێناو بەرژەوەندیی گەلی کوردستان، دەیان جار لەگەڵ دەسەڵاتدارانی عێراق لەسەر مێزی گفتوگۆ و دانوستاندن دابنیشێت، نە لەوە ترسا بچێتە پەرلەمانی کوردستان و وەڵامی پرسیارەکانی پەرلەمانتاران سەبارەت بە دەیان دۆسیە بداتەوە، نە سڵیشی لەوە کردەوە میدیاکانڕووبەڕوو بیخەنە بەرڕێژنەیڕەخنە. تەنانەت پێچەوانەی زۆرینەی ئەو سەرکردە و سیاسییانەی زراویان لە شاشە و مایکی تیڤییەکان چووە، ئەو لە هەستیارترین کاتەکاندا و لەسەرگەرمترین دۆسیە و تەوەر، کە بەهۆیانەوە بە مەبەست و بێ مەبەست، بە هۆ و بێ هۆ، دەکرایە نیشانەی توانج و ڕەخنە، دەرگای بەڕووی میدیاکاندا بۆ گفتوگۆی کراوە ئاوەڵا دەکرد، تا ڕاستەوخۆ و ڕووبەڕوو، پرسیارەکانی خۆیان و گلەییەکانی شەقامی ئاراستە بکەن و ئەویش بە بەڵگە بەرگری لە سیاسەتەکانی حکوومەتەکەی بکات.

"ئامادەین بسازێین، بەڵام سەپاندنی ئیرادە قبووڵ ناکەین – نێچیرڤان بارزانی، دیداری میدیایی لەگەڵ تیڤییەکان ٢٠١٥" لەناو دەیان و سەدان لێدوانیڕاشکاوی هاوشێوەی تریاندا، ئەم وتەیەیانم بۆیە وەک نموونە هێنایەوە، تا بڵێم: مەگەریادەوەریی مرۆڤی ئێمە لەوەی ماسی بکات، کورت، دەنا پرسی سەربەخۆیی ئابووری و بڕیاری وەبەرهێنان لە نەوت و هۆکارەکانی پشتی گرتنەبەری ئەو سیاسەتە، نە هێندە دوور و کۆنە، نە ئەوەندەش ناڕۆشن و لێڵ.

بڕیاری بڕینی بەشە بودجە و شایستە داراییەکانی هەرێم و قووتی گەلی کوردستان، کەمکردنەوەیڕێژەی کورد لەناو دامەزراوە سەربازی و ئەمنییەکانی دەوڵەت، دوورخستنەوەی کورد لە پۆستە ئیدارییەکانی ناوچە ناکۆکی لەسەرەکان (ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی هەرێم)، خۆدزینەوە لە دامەزراندنی ئەنجومەنی فیدڕاڵی، ئەو چەکە کاریگەرانەی بەغدا بوون کە بەرامبەر کورد بەکاریهێنان. سەرۆک نێچیرڤان بارزانی لەوڕۆژگارە و لە بەرامبەر ئەو سیاسەتی بچووککردنەوە و پەراوێزخستنی هەرێمی کوردستاندا، لەناو ئەو شەپۆلی گوشاری ئابووری و باڕۆڤەی فشاری سیاسی بۆسەر حکوومەتی هەرێم و گەلی کوردستان، بڕیاری فرۆشتنی نەوتی دا.

گرتنەبەری ئەو سیاسەتە و شاندانە بەر باری ئەو بڕیارە قورسە، ئەوڕۆژگارە بوو، کە هەموو هەوڵەکانی حکوومەت و تەنانەت لایەنە سیاسییەکانی عێراقی بۆ ئەوە بوون، هەرێمی کوردستان وەک دیفاکتۆیەکی سیاسی و کیانێکی دەستووری لە چوارچێوەی عێراقی فیدڕاڵدا، بچووک بکەنەوە و ناچار بە ملکەچکردنبۆ خواست و ویستی دووبارە سەنتڕالیزەکردنی حوکم و بڕیاری بەغدای بکەن. ئەو کاتە بوو کە بڕینی قووتی خەڵکی کوردستانیان کردە چەکێک، تا لەڕێگایەوە و لە ئاستی ناوخۆی هەرێمی کوردستانیشدا، دەست بنێنە بیناقاقای حوکمڕانییەکە (ئەمەو بەبێ چاوپۆشین لەو کێماسی و کەموکوڕییانەی کە حوکمڕانییەکە هەیبوون) و پرۆسەی سیاسی لە هەرێمی کوردستان ئیفلیج بکەن.  

"هەموومان لەسەر ئەوە کۆدەنگین، کە ناتوانین بەم شێوەیە لەگەڵ بەغدا بەردەوام بین، چونکە لە ناردنی بودجە غەدر لە هەرێمی کوردستان کراوە... بۆیە دووپاتی دەکەینەوە کە پەرلەمانی کوردستان پشتگیریی لە سیاسەتی نەوتی هەرێمی کوردستان دەکات – سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان، کۆنگرەیڕۆژنامەوانی، ٢٠١٥" وەبیرهێنانەوەی ئەم هاوهەڵوێستییەی سەرۆکایەتیی پەرلەمانی کوردستان بۆ بڕیار و سیاسەتەکەی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، بەو مەبەستەیە تا خەڵکی کوردستان ئەوڕاستییە لەیاد نەکەن، کە نەک هەر سەرۆکوەزیرانی ئەوکاتی هەرێمی کوردستان، بەڵکوو هەمووان گەیشتبوونە ئەو بڕوایەی، کە ئەوەی عێراق بەرامبەر هەرێمی کوردستان و گەلی کوردستان دەیکات، ستەمێکی سیاسی و ئابوورییە و ئامانج لێی لە پەلوپۆخستنی کوردە.

لەکاتێکدا کۆڵەگە و بنەمایەکی هەرە گرنگ و سەرەکیی فیدڕالیزم، پرسی هاوبەشیی پێکهاتەکانە لە بڕیاری سیاسی و جومگە سەرەکییەکانی حوکمڕانیدا، بەڵام بەغدا بەردەوام پێشێلی ئەو پرەنسیپ و بنەمایەی کردووە. تەنانەت پێداگیری و جەختکردنەوەی سەرکردایەتیی سیاسیی کوردستانیش لە گفتوگۆ و دانوستاندنەکاندا، لەسەر سێکوچکەی (هاوبەشی، سازان و هاوسەنگی)، هەر لەپێناو چەسپاندن و جێبەجێکردنی بنەما دەستوورییەکانی فیدڕاڵیزم بووە، کەچی بەغدا هەمیشە لە هەوڵی ئەوەدا بوو کورد لە بری هاوبەشێکیڕاستەقینە، بەشدارێکی پاشکۆ بێت... لە جیاتی سازان، سازش بکات و بچێتە ژێر باری فیدڕاڵییەتێکی لەنگ، نەک هاوسەنگ!

ئێستاش کە (دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی، کە بەشێکە لە ژووری نێودەوڵەتی بۆ بازرگانی) و بارەگاکەی لە پاریسە (ئەوەی کورد ناوی ناوە دادگای پاریس!) بڕیاری لەبارەی دۆسیەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان داوە، میدیای هەراوهۆریا و هەرزە سیاسیی کورد، وەک ئەوەی هەنگوینیان لە کلۆرایی دار دۆزیبێتەوە، کردوویانەتە دەرفەت، تا بە هۆیەوە پەلاماری پاژنەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بدەن و ئەمڕیککەوتنە سەرەتاییەی نێوان هەولێر و بەغدا، بە شکستی سیاسەتی سەربەخۆیی ئابووری و بڕیاری وەبەرهێنان لە نەوتی کوردستان و هەناردەکردنی، وەسفبکەن، کەچی چونکە پەتی درۆ کورتە و چەواشەکاریش تاسەر بەر ناگرێت، ئەوەتا محەممەد شییاع ئەلسوودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق کە ئاگاداریڕەوتیڕووداو و ململانێ سیاسییەکانی عێراق و کێشەکانی ئەم چەند ساڵەی نێوان هەولێر و بەغدایە، وەکیەکەم گەورە بەرپرسی عێراقی و لەڕوانگەی بەرپرسیارێتیی مێژوویی و ویژدانی و ئەخلاقیی خۆی (کە بەداخەوە بە درێژایی ساڵانیڕابردوو، ئەم هەستکردن بە بەرپرسیارێتییە دەرهەق بەم پرسە، نەک هەر لەناو سیاسی و بڕیاربەدەستەکانی عێراقدا، بەڵکوو لەناو زۆرێک لەوانەی خۆشماندا، نەبووە) لە هەڤپەیڤینێکیدا لەگەڵ کەناڵی (ئەلجەزیرە) سەبارەت بە دۆسیەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان ددانی بەوەدا نا، کە هەرێمی کوردستان دوای بڕینی بودجەکەی لە لایەن بەغداوە لە ساڵی دوو هەزار و چواردە، بە ناچاری دەستی بە فرۆشتنی نەوت کرد. هەروەها جەختیشی لەسەر ئەوە کردەوە، کە سەرباری بێ بودجەیی، هەرێمی کوردستان تووشی شەڕی سەختی داعش بوو، هاوکات ملیۆنان ئاوارە و پەنابەرڕوویان تێی کرد، بەمەش تێچووی شەڕ و داڵدەدانی ئاوارەکانیش بووە بارگرانییەکی دیکەی گەورەبەسەر شانی هەرێم و هۆکاری کەمبوونەوەی خزمەتگوزارییەکان، بۆیە هەرێم بە ناچاری دەستیبە هەناردەکردن و فرۆشتنی نەوت کرد.

ئینجا هەر ئەوە نا، بەڵکوو ئەلسوودانی زۆر بە ئینسافەوە ئەوەیشی بۆ قسەکانی زیاد کرد و گوتی: "سەرەڕای ئەوەی کە ئەم دۆخە بۆ هەرێمی کوردستان قورس بوو، هێشتاش ئەو قورساییە لە پرسی مووچە و شایستەکانیڕۆڵەکانی گەلەکەمان لە هەرێمی کوردستاندا، هەر ماوە."


04/04/2023



وتارەکانی تری نوسەر