(هونەر و ئەدەب) دوو هێمای دیار و بەرچاوی پێشکەوتنی کۆمەڵگان... هەر کاتێک ئەم دووم چەمکە ڕۆڵی خۆی گێڕا و مانا و بەهای ڕاستەقینەی خۆی پێ درا ..؟ ئەوا گومان لەوە ناکرێت ڕەوڕەوەی پێشکەوتنی کۆمەڵگا بە ئاراستەی ڕاستی خۆیدا ڕێ دەکات ، بەبەرهەمی ئەمانەش تەواوی مرۆڤایەتی سوودمەند دەبێت تا ئەو ئاستەی دەبێتە زایەڵەی پردی پەڕینەوە لە نێوان گەلان و نەتەوە جیاجیاکاندا.
ئەم دوو پایە گرنگە هەریەکەیان تەواو وابەستە و و گرێدراوە یەک بە ئەوی دیەوە ، وێڕای ئەوەی هەر یەکەیان بە تەنیا پێدراوی خۆی هەیە و چێژبەخشە بە ئەندازەی کاریگەری دانان لەسەر گوێگر و خوێنەر، وەلێ هەر کاتێک ئەم دوو پایەیەی ڕۆشبیری و هونەر ئاوێتەی یەکترکران بە مەرجی جوان بونیادنانی لە لایەن خاوەن دەسەڵاتدار و بڕیاردەرەوە گومانی تێدا نیە چێژەکەی دەبێتە چەند هێندە.
لێرەدا نمونەیەکی سادە دەخەمە ناو باسەکەمەوە تاوەکو خوێنەر زیاتر لە ناوەرۆکی مەبەستەکەم بگات :
کاتێک شاعیر هۆنراوە یان دەقێکی ئەدەبی دەهۆنێتەوە و دایدەڕێژێت ... چەندە نوسینی بابەتەکە گرنگە بەوەی بکەوێتە ژێر پانتایی و ڕێساکانی دەقێکەوە تا پێی بگوترێت هۆنراوە ..!! هێندەی ئەمەش مانای هۆنراوەکە یان دەقە ئەدەبیەکە گرنگی خۆی هەیە کە چ مانایەک دەبەخشێت.
بە هەمان پێوەر ئەگەر لە هونەری مۆسیقادا ئاوازێکی زۆر خۆش و بەچێژ دابنرێت..!! چەندە ئاوازەکە بایەخی خۆی هەیە.. ئەوەندەش گرنگە کەسی ئامێرژەن بەشێوەیەکی جوان و لێزانانە و شارەزایانە ئامێرەکە بژەنێت.
دوو شتی گرنگی تر ماون کە پێویستە باس بکرێن ئەوانیش هۆنراوە و دەقی جوان و پڕ مانایە..! ئەو ساتە وەختە بەچێژتردەبێت کە لە لایەن کەسێکی بە سەلیقەی خاوەن سەدا و بە هەستێکی سۆز هەڵگرەوە بیخوێنرێتەوە ، سەبارەت بە مۆسیقاش لە ژەنینیدا دەخوازێت هاوشانی دەنگێکی سازگار و گۆرانیبێژێکی ڕەسەن گۆرانیەکە بچڕێت.
دوو بابەتی بەرچاو و دیاری ناو ڕاگەیاندن و تۆڕەکۆمەڵاتیەکان وایلێکردم ئەم گوتارە بنوسم :
یەکەمیان/ ئەو منداڵە (١٣) ساڵەی ناوی(عەلی تولابی) بوو ئەو کوردەی یەکێک بوو لە بەشداربوانی بەرنامەی (عصر جدید) کە پێشتر ویستم گوتارێکی لەسەر بنوسم ، بەڵام دەرفەت نەڕەخسا لە کاتی خۆیدا بینوسم ، هێندە سەرسام بووم بەو توانا و لێهاتویەی کە هەیبوو..! هەر لەسەرەتاوە ئەوەم بە بیرداهات کە پلەی یەکەمی پێ دەبەخشرێت وئەگەرەکەشم هاتەدی و ڕاست دەرچوو لەم دواییانەدا ئاکامەکەی ڕاگەیاندرا و بوە یەکەم ، بەڵام تا ڕادەیەکیش هێندەی دڵ خۆشیەکەم دەیەها هێندە دڵ تەنگ بووم و پیشم دەخواردەوە بەوەی کە کەسانێک بەو هەموو توانا و بەهرەداریەوە فەرامۆش کرابن لە لایەن فەرمانڕەوا و دەسەڵات و دەتڕۆیشتوانی کوردەوە.
دوەمیان/ ئەو گرتە فیدیۆیەی کە تەنها(١)خولەک و(١٥)چرکە بوو کە بە دەم ڕێگاوە گوێم لێبوو کە هەر لە یەکەم بینینمەوە هێزی ئەژنۆکانمی سست و لاواز کرد و تینی ڕێکردنی پەکخستم و خستمیە گریان ، تەنانەت چەندین جار لێمداوەتەوە و هەستم دەکرد خەمەکە هێندە گرانە بە جۆرێک کە ناتوانرێت تەواوی ئەو شتانەی کە پێویست دەکات بە گوتارێک دەریببڕیت ... ئەم گۆرانیە سادەیەی ئەم پیاوە ڕەنگبێت دەیەها جار لێمدابێتەوە ... هەر جارە و ئازارێکی زۆر بەسۆی پێ دەچێژم ... هەست دەکەم هیچ شتێک نیە لە پارسەنگیدا بگوترێت و کەسێک نیە ئەم خەمەی بخەیتە بەردەم تا لە دەستیدا بێت ساڕێژی ئەو زامە دەرونیەت بۆ بکات ... ئەویش بە هۆی پەنگ خواردن و حەسرەتی ئەو دیمەنە ئازار بەخشەوە کە تیامدا بوو ، دواجار ناچار بووم بەم گوتارە گوزارشتی لێ بکەم.
ئەوەی مایەی سەرسوڕهێنان بوو سەرەتای بڵاوبونەوەی گرتەکە وتیان(یەدوڵای محەمەدی)ە دواتر لە هەندێ بڵاوکراوەی تردا بە (تالیب تەهماسبی) ناوهێنرا لە داواجار و لە هەندێ ڕاگەیاندنیش دەڵێن(ئیلخان بابابەیگی)ە. کە من لێرەدا هەرە خەمە گەورەکەم پەراوێز خستنی ئەم کەسێتیەیە کە تا ئێستا ڕوون نەبوەتەوە کێیە ..!؟ نەک ناوەکەی ...!؟ چونکە ئەوەی مایەی بایەخ پێدان بێت مرۆڤەکان خۆیانن نەک ناوەکانیان ، بەڵام بە پێچەوانەوە لە هەندێ نوسین دەمبینی کێشەکەیان ناوی ئەو کەسێتیە بوە کە مشومڕیان لەسەر دەکرد.
چوار شت ئەم دوو کەسێتیە لە یەکتر جیا دەکەنەوە ، دەنا هەردوکیان خاوەن بەهرەیەکی مەزنن. ئەویش (تەمەن و شوێنی دەرکەوتن و بینەران)ە.
یەکەم/ تەمەنی (١٣)ساڵە و لەسەر تەختەبەند و لەبەرامبەر خەڵکێکی زۆر و لە پێشبڕکێ کردندا .. دوەم/ تەمەنی(٤٥)ساڵە و لە کوچە و شەقام و لەبەرامبەر دوو کەسدا لە خەمێکی قوڵ کە کەس ناتوانێت بچێتە پێشبڕکێ کردنی ..
ئاشکراشە هەردوو کەسیەتیەکە کوردی ڕۆژهەڵاتن و گۆرانی هونەرمەندانی پێش خۆیان وتوەتەوە :
یەکەمیان/ بە گۆرانی (بۆچی ناپرسی حاڵم؟)ی هونەرمەندی دیار(عەزیز شاروخی)ی کە ئێجگار سەرسامت دەکات.
دوەمیان/ بە گۆرانی(گەوهەرێ)ی مامۆستای گەورەی کورد و ڕەسەن(حەسەن زیرەک) کە لە دەنگە ناسۆر و نامۆکەیەوە خەمبارت دەکات.
ئەگەر هەر یەکێک لە ئێمە گوێبیستی دەنگی هەر یەکێکیان بین لەم دوو کەسێتیەی کە باسم کردن دەردەکەوێت بە بێ بوونی مۆسیقا هێندە چێژ بەخشە وا هەست دەکەیت هەر خودی دەنگەکە خۆی مۆسیقایە. کە ئەمەش خاوەنی بەهرەن و بایەخ پێدانیان بەشێکە لە کاری مرۆڤانە و هونەردۆستی.
لە سەرنجێکی ترمدا لە بڵاوکراوەکاندا بینیم سەبارەت بە کەسێتی دوەم هەریەکە و بەشێوازێک قسەی لەسەر دەکات و لێکدانەوەی نادروست و نامرۆڤانەی بۆ دەکەن... هەندێکیان دەڵێن ئەوە ئالودە بوە خۆی وای لە خۆی کردوە بە بێ بوونی هیچ بەڵگەیەک ... تەنانەت ئەگەر گریمان وایە ، چ ڕێگریەک هەیە بۆ بە تەنگ هاتنەوەی هاوار و ناڵەی ئەو مرۆڤەی کە لەو دۆخە سەخت و دژوارەدایە ، لە ڕاستیدا وا دەخوازێت و ئەرکی هەموو کەس و لایەنێکە هەم وەک مرۆڤ و هەم لە ڕوانگەی ئەوەی خاوەن بەهرەیەکی هونەریە بە فریای بکەوین نەک بەو بیانوەوە فەرامۆشی بکەین و پەراوێزتری بخەین هەروەکو لە پێشودا سەدەها هونەرمەند و نوسەر و شاعیر پەراوێز خراون.
ئەوەی لێرەدا دەمەوێت زۆر بە ڕاشکاوانە قسەی لەسەر بکەم ... هێرشێکی ناڕەوا و دوور لە مرۆڤانەی (پەیجێک) بوو کە تیایدا هاتبوو : ( پێویستە ئەوە کەسێتیەی گۆرانی (گەوهەرێ)ی وتوەتەوە فەرامۆش بکرێت لەبەر ئەوەی ئالودەیە و سەرباری ئەمەش گۆرانیەکی وتوەتەوە کە گوناه و تاوان لە خۆ دەگرێت). ئەمەش بە هێنانەوەی چەندین ئایەتی قورئانی و فەرمودە (هۆی ئەمەش دەگەڕێنێتەوە بۆ ئەوەی - ئەو قسانە لەو گۆرانیەدا هەیە مانای کوفرە – دەشڵێت : -چۆن سینە و ماچی یار بەراورد بکرێت بە پیرۆزی زەمزەم ئاوی کەوسەر).
قسە و وەڵامی منیش بۆ ئەوانەی لە هزری داخراویان ئەم قسانە دەکەن : یان ئەوەتا لە مانای شیعر و ئەدەب و هونەر تێنەگەیشتون یان ئەوەتا بەرژەوەندخواز و گومڕان و چەندین ڕوویان هەیە ..؟ لەبەر ئەوەی ئەگەر هۆشەنگ و خاوەن کاسە سەری پڕ بونایە هەڵبەت دەیانزانی(وێکچون و درکە) چیە و چۆن بەکاردێت ...!!! خۆ ناکرێت لە نەزانیەوە قسە لەسەر بابەتێک بکەیت وا لە خەڵکی بگەیەنیت کە ئەزانیت ...
ئەی ئەمانەی باس و قسەکانیان چیە لەسەر ئەو هێز و دەسەڵاتە ناوەکیەی کورد لە باشوردا کە بە هەموو شێوەیەک خەڵکی دەچەوسێننەوە و زەوت دەکەن و دەگرن و دەکوژن...؟ یان چیان هەیە بۆ وتن لەسەر ئەو هەموو هێرش و سەرکێشانیانەی دوژمنانی کورد بۆ خاکی کوردان و ئەمانە چ وەڵامێکیان پێیە ...؟ بۆچی کێشە و تاوان نەماوە لە جیهاندا باس بکرێت تەنها دێڕە شیعر و گوارانیەک نەبێت ..؟ ئەویش بە دەنگی کێ ...؟ بە دەنگی کەسێکی بێ دەرەتان و هەژار و داماو ...
یاخود هەندێکیان دەڵێن ئەوێ کوردستانی خۆرهەڵاتە ئێمە چ پەیوەندیەکمان پێوەیانەوە هەیە ...؟
دوا وتەم بۆ ئەوەش ... پاشگەردانی و بەدبەختی ئەم نەتەوەی کوردە کە دەسەڵاتێکی ستەمکار و چەوسێنەری هەیە کە هەموو مافەکانی تیادا زەوتکردوە و سەدەها کەس بە ناوی هونەر و شاعیر و نوسەر و مۆسیقاژەنیەوە چەندین موچەیان بە ناوی جیاجیا بۆ بڕیونەتەوە لەگەڵ بەخشین و دەستکەوت ئەمە لە بەمەرجێک زۆرینەیان شایانی تۆزقاڵێک نین لەو بەخشین و دەستکەوتانەی بە دەستی دێنن ، ئەمە لە کاتێکدا هەر لەو ڕۆژهەڵاتەی کە خۆیان ناکەنە خاوەنی لە لایەن بەرپرسانەوە سەدەها لەشفرۆش و جەستەڕوتکەر بە ناوی مۆدێل و کۆمپانیاوە هاوردەی کوردستانی باشوور دەکرێن ئەوانەش لەسەر بودجە و موچە و قوت و بژێوی خەڵکی دەوڵەمەند دەکرێن و گەورەترین گۆڕەپانیان بۆ کردونەوەتەوە تا ئارەوزووی بەرپرسانی پێ تێر بکرێت ، ئا لەم کاتەدا سەدەهای وەکو ئەم خاوەن بەهرانەش لە پەراوێزخسندان.
هەر ئەوە ماوە بڵێم :
هونەر و ئەدەب بە مانا ڕاستەقینەکەی (گەوهەرێ)یە ، بەڵام چی دەکەیت لەو دەسەڵاتە ...!؟ (بۆچی ناپرسی حاڵم ...؟).